Μαθήματα

Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τα ζητήματα του ήχου, είτε αυτός μεταφράζεται ως θόρυβος είτε ως ήχος βάθους. Προς την κατεύθυνση αυτή είναι σημαντική η κατανόηση των φυσικών ιδιοτήτων του ήχου, τα χαρακτηριστικά του και ο τρόπος διάδοσής του τόσο σε ανοικτό όσο και κλειστό χώρο.
Αντιμετωπίζονται θέματα ακουστικής μόνωσης μεταξύ εξωτερικού και εσωτερικού χώρου ενός κτιρίου, αλλά και μεταξύ των διαφόρετικών χώρων ενός κτιρίου ανάλογα με τη χρήση τους. Παρουσιάζονται έννοιες του σταθμισμένου δείκτη ηχομείωσης Rw, της μόνωσης σε αερόφερτο και σε
στερεόφερτο ήχο μαζί με τους αντίστοιχους αρχιτεκτονικούς χειρισμούς και κατασκευαστικές λεπτομέρειες.

Στο εργαστηριακό τμήμα του μαθήματος έμφαση δίνεται στη μέτρηση της στάθμης του ήχου με σύγχρονες μεθόδους, και στην ανάλυση των δεδομένων προκειμένου να εφαρμοστεί η καταλληλότερη (αρχιτεκτονική) προσέγγιση για την αντιμετώπιση του θορύβου.
Η αντιμετώπιση αυτή αφορά σε χειρισμούς στην πηγή του θορύβου (μείωση θορύβου), σε διαμορφώσεις κατά την πορεία του προς το σημείο του ενδιαφέροντος (έλεγχος θορύβου) και σε σχεδιαστικές προτάσεις στην κατάληξή του στο κτίριο ή στην περιοχή ενδιαφέροντος (προστασία θορύβου).

To μάθημα είναι Ειδίκευσης (ΕΙΔ) για την Ανάπτυξη συγκεκριμένων Δεξιοτήτων (ΑΔ). Στόχος του μαθήματος είναι η καλλιέργεια της ικανότητας των φοιτητών να εκφράζουν αναπαραστατικά ιδέες και εικόνες που δημιουργούνται στο μυαλό τους. Η δυνατότητα ενός αρχιτέκτονα να μπορεί να απεικονίζει με τη μεγαλύτερη δυνατή πιστότητα τις σκέψεις του και να «φέρνει» στην πραγματικότητα, να οπτικοποιεί τα γεννήματα της φαντασίας του είναι από τις πιο απαραίτητες ικανότητες που μπορεί να αποκτήσει.

 

Τα μάθημα βασίζεται στη θεωρία του Radford, που τονίζει την ανάγκη μιας υβριδικά βιωματικής προσπάθειας στην απόκτηση εμπειριών από τους εκπαιδευόμενους αρχιτέκτονες μέσα από τη θεωρία παιγνίων ρόλων. Η διαδικασία αυτή θα «φέρνει» τους φοιτητές ενώπιον καταστάσεων στις οποίες θα πρέπει να βιώσουν το φαντασιακό και μετά να το απεικονίσουν. Μέσα από τη διαδικασία αυτή οι φοιτητές έρχονται σε επαφή με όλα τα αντικείμενα και τις κλίμακες του κτισμένου περιβάλλοντος, τα οποία καλούνται να απεικονίσουν με γρήγορους τρόπους.

 

Το μάθημα αποτελείται από δύο σκέλη. Το ένα θα φιλοξενεί τη διαδικασία του φαντασιακού και το δεύτερο τις τεχνικές απεικόνισης. Στο ένα μέρος καλλιεργείται η ικανότητα να συγκρατείται η μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα και ποιότητα εικόνων που παράγονται στη φαντασία. Στο άλλο μέρος, παρουσιάζονται διάφοροι τρόποι και τεχνικές οργάνωσης και απεικόνισης της πληροφορίας με γρήγορο και αξιόπιστο τρόπο. Το μάθημα συνολικά καλλιεργεί τις εξής δεξιότητες στους φοιτητές:

-        Ικανότητα ταχείας απεικόνισης της ιδέας τους με τη μεγαλύτερη δυνατή πιστότητα

-        Οργάνωση της πληροφορίας και κατανόηση της ιεράρχησης της στην απεικόνιση

-        Αύξηση της επικοινωνιακής ικανότητας μέσω του σχεδίου

Κατανόηση της διαφορετικής ‘έκφρασης’ μιας ιδέας μέσα σε ομάδες και τεχνικές σύγκλισης

Η συζήτηση και οι πρακτικές γύρω από το ζήτημα της ένταξης του αρχιτεκτονικού έργου στο ιστορικό δομημένο περιβάλλον  αποτελούν το θέμα του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο 7^ο εξάμηνο των σπουδών.

Μελετάται η συνέχεια της πόλης στον χρόνο και η διερεύνηση των χώρων της βασιζόμενη στην ιστορική της εξέλιξη, στις σημαντικές στιγμές ρήξης ή της όποιας συνέχειας, στον ρόλο των ονομαζόμενων κατά Rossi αστικών συντελεστών, στις περιοχές κατοικίας, στους δημόσιους χώρους της συλλογικότητας, τέλος στη σχέση της με τη φύση.

Το μάθημα στοχεύει στην επεξεργασία του σχεδιαστικού ζητούμενου ως ανάδυση της συλλογικής μνήμης, σε σχέση με τις σημερινές ανάγκες, στην απόδοση μιας καθαρής άποψης για την σχέση της αρχιτεκτονικής απέναντι στην ιστορία και στους τρόπους που συγκροτείται ένας σύγχρονος λόγος, σε αντιπαράθεση ή σε συνέχεια με αυτήν. Τέλος προτείνεται η εμβάθυνση στον ρόλο του δημόσιου κτιρίου απέναντι στη συλλογική συγκρότηση της κοινωνίας, σε αυτή την πολύπλοκη δυναμική.

Η συζήτηση και οι πρακτικές γύρω από το ζήτημα της ένταξης του αρχιτεκτονικού έργου στο ιστορικό δομημένο περιβάλλον  αποτελούν το θέμα του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στο 7^ο εξάμηνο των σπουδών.

Μελετάται η συνέχεια της πόλης στον χρόνο και η διερεύνηση των χώρων της βασιζόμενη στην ιστορική της εξέλιξη, στις σημαντικές στιγμές ρήξης ή της όποιας συνέχειας, στον ρόλο των ονομαζόμενων κατά Rossi αστικών συντελεστών, στις περιοχές κατοικίας, στους δημόσιους χώρους της συλλογικότητας, τέλος στη σχέση της με τη φύση.

Το μάθημα στοχεύει στην επεξεργασία του σχεδιαστικού ζητούμενου ως ανάδυση της συλλογικής μνήμης, σε σχέση με τις σημερινές ανάγκες, στην απόδοση μιας καθαρής άποψης για την σχέση της αρχιτεκτονικής απέναντι στην ιστορία και στους τρόπους που συγκροτείται ένας σύγχρονος λόγος, σε αντιπαράθεση ή σε συνέχεια με αυτήν. Τέλος προτείνεται η εμβάθυνση στον ρόλο του δημόσιου κτιρίου απέναντι στη συλλογική συγκρότηση της κοινωνίας, σε αυτή την πολύπλοκη δυναμική.

Πραγματεύεται θέματα που αφορούν στην ένταξη του κτιρίου στο περιβάλλον (φυσικό και ανθρωπογενές). Εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις του κτιρίου με τις περιβαλλοντικές παραμέτρους (ήλιος, θερμότητα, άνεμος, υγρασία, θόρυβος, ρύπανση κλπ) και επεξεργάζεται προτάσεις βελτιστοποίησης της περιβαλλοντικής και ενεργειακής συμπεριφορά του. Το μάθημα βασίζεται σε διαλέξεις πάνω σε θεωρητικά θέματα Δομικής Φυσικής και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού καθώς και σε παρουσιάσεις κτιρίων όπου, στα πλαίσια του αρχιτεκτονικού σχεδιασμούς τους, έχουν ληφθεί υπόψη σχετικές παράμετροι.

2021-22

κάθε Τετάρτη στις 16:00, αίθουσα: Β1002

Περιεχόμενο

Το μάθημα προσεγγίζει ζητήματα σχεδιασμού, ανάπτυξης και διαχείρισης του αστικού χώρου μέσα από την οπτική των «αστικών σπουδών» / «μελέτης της πόλης» (urban studies) εστιάζοντας στην «επανεκκίνηση των πόλεων» μετά την πανδημία (city restart). Έμφαση αποδίδεται στην κατανόηση σύγχρονων και παλαιότερων θεωριών για τις θεματικές της αστικοποίησης, των αλλαγών στις χρήσεις γης, των αστικών αναπλάσεων, του τουρισμού στα ιστορικά κέντρα των πόλεων και φαινομένων τουριστικοποίησης, καθώς και στα κοινωνικά και χωρικά χαρακτηριστικά διαφορετικών αστικών περιοχών (κέντρα πόλης, προάστια, γκέτο, περίφρακτες κοινότητες κ.λπ.). Συζητιούνται επίκαιροι προβληματισμοί πάνω σε πρόσφατους και ταχείς μετασχηματισμούς του αστικού χώρου: λόγω αστικών κρίσεων, της αστικής ανάπτυξης (π.χ. καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης), ή λόγω επιδημιών / πανδημιών. Παραδείγματα αντλούνται από τα Χανιά, την Ελλάδα αλλά και πόλεις του «Παγκόσμιου Βορρά» και του «Παγκόσμιου Νότου».

Παράλληλα, προσεγγίζονται σύγχρονες θεωρίες για τον αστικό, τον πολεοδομικό και χωρικό σχεδιασμό και τις παρεμβάσεις στον αστικό χώρο. Εξετάζονται σύγχρονα και παλαιότερα πρότυπα σχεδιασμού και αστικής ανάπτυξης μέσα από τη θεωρία αλλά και τις εφαρμογές τους σε διαφορετικές πόλεις του κόσμου. Έμφαση αποδίδεται στην κατανόηση στρατηγικών και αναπτυξιακών παραμέτρων του σχεδιασμού και της αστικής διαχείρισης, καθώς και των εργαλείων χωρικού σχεδιασμού με αναφορά τόσο σε πρόσφατες εξελίξεις στην Ελλάδα όσο και σε διεθνείς πρακτικές. Το μάθημα ολοκληρώνεται με έναν προβληματισμό πάνω στις προοπτικές του σχεδιασμού μετά-την-πανδημία και τη συζήτηση για το «Νέο Ευρωπαϊκό Μπαουχάουζ».

Οι διδακτικές ενότητες στοχεύουν να εξοικειώσουν τους/τις φοιτητές/τριες με θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία για την κατανόηση των μεταλλαγών του αστικού χώρου και του σχεδιασμού, αλλά και να συμβάλλουν σε συζητήσεις πάνω στους τρόπους που σκεφτόμαστε, προσλαμβάνουμε και παρεμβαίνουμε στην πόλη.

Το μάθημα οργανώνεται σε δύο ενότητες. Η πρώτη εισάγει θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία για μια κριτική προσέγγιση του αστικού χώρου. Καταπιάνεται με τους έντονους αστικούς μετασχηματισμούς κατά τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς και με τις ιδέες και θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την κατανόηση και ερμηνεία τους. Η δεύτερη ενότητα εστιάζει σε ζητήματα σχεδιασμού για τον αστικό χώρο και πολεοδομικών πολιτικών παρέμβασης. Επιχειρούνται αναφορές στο ελληνικό και το διεθνές πλαίσιο, σε σύγχρονες τάσεις αλλά και στην προοπτική της ιστορικής τους εξέλιξης.

Επιπλέον των διαλέξεων, και στην κατεύθυνση μεγαλύτερης διαδραστικότητας και καινοτόμων μεθόδων ενεργού συμμετοχής των φοιτητών/τριών (active-blendedlearning), προβλέπεται:

• Η από κοινού ανάγνωση σύντομων κειμένων, σε συνέχεια των διαλέξεων. Τα κείμενα αυτά – αποσπάσματα από την ακαδημαϊκή βιβλιογραφία, ή άρθρα από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο – αποτελούν αφορμές για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων σε κάθε μάθημα.
• Ένα θεωρητικό σεμινάριο, μέσω του οποίου οι φοιτητές/τριες θα έχουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν σε ιδέες και θεωρίες γύρω από τις σύγχρονες πόλεις και το σχεδιασμό, και να παρουσιάσουν τα αντίστοιχα κείμενα την ημέρα του σεμιναρίου.
• Η δυνατότητα σχεδιαστικής διερεύνησης θεωρητικών ζητημάτων γύρω από την πόλη και το σχεδιασμό μέσω μεθόδων «έρευνας μέσω σχεδιασμού» (researchbydesign).

 

Διδακτικές ενότητες

Ενότητα Α: Θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία: πόλη και σχεδιασμός, χωρικοί μετασχηματισμοί και οι θεωρίες τους  

1. Εισαγωγή στη «μελέτη της πόλης». Έννοιες και εργαλεία. Η «επανεκκίνηση» των πόλεων μετά την πανδημία. (06.10)

2. Πόλη και πανδημία Ι: Χωρικοί μετασχηματισμοί και θεωρία στη συγκυρία της covid-19. (13.10)

3. Πόλη και πανδημία ΙΙ: Σχεδιασμός και εργαλεία της "πολεοδομίας της τακτικής" (tactical urbanism) (20.10)

4. Αστικές αναπλάσεις, ιστορικά κέντρα πόλης και θεωρίες του «εξευγενισμού». (27.10)

5. Τουρισμός και κατοικία στην πόλη. Φαινόμενα τουριστικοποίησης, καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης και πολιτικές στέγης. (03.11)

6. Σημπληρωματικές επισημάνσεις για τις αναπλάσεις και στρατητικές του tactical urbanism. To Νέο Ευρωπαϊκό Μπαουχάουζ. Εισαγωγή στην εργασία. (10.11)

7. Θεωρητικό σεμινάριο: αναπλάσεις, τουρισμός, πανδημία και στρατητικές/τακτικές του σχεδιασμού (24.11)

Ενότητα B: Σχεδιασμός και πολιτικές παρεμβάσεων για τον αστικό χώρο

8. Σύγχρονα πρότυπα, θεωρίες και πρακτικές του χωρικού σχεδιασμού και της αστικής ανάπτυξης. (01.12)

9. Θεωρίες για το στρατηγικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό και την αστική διαχείριση (urbanmanagement). (08.12)

10. Δυναμικές της ανάπτυξης του αστικού χώρου στην Ελλάδα: από τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση στη συγκυρία «μετά-την-κρίση». (15.12)

11. Εργαλεία χωρικού σχεδιασμού στην Ελλάδα: σύγχρονες εξελίξεις, προκλήσεις και προοπτικές. (22.12)

12. Διορθώσεις εργασιών. (12.01)

 

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση των φοιτητών/τριών βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή στις συζητήσεις, τα προβλεπόμενα εργαστήρια και το θεωρητικό σεμινάριο (40%) καθώς και στη σύνταξη εργασίας (60%).

 

Εργασία

Οι εργασίες των φοιτητών/τριών επικεντρώνονται χωρικά στα Χανιά ως μελέτη περίπτωσης. Ο κοινός άξονας των εργασιών είναι η εστίαση στους ταχείς μετασχηματισμούς του αστικού χώρου, των χρήσεων γης και του δημόσιου αστικού χώρου στην εποχή της πανδημίας της Covid-19, όχι μόνο η κατανόησή τους αλλά και η διατύπωση στρατηγικών παρέμβασης. Ειδικότερα, η εργασία του μαθήματος θα εστιάσει στη διερεύνηση μέσω σχεδιασμού (research by design) στρατηγικών «πολεοδομίας της τακτικής» (tactical urbanism) για την πόλη των Χανίων. Οι ομάδες θα εμβαθύνουν στις θεωρητικές προσεγγίσεις που αφορούν την «πολεοδομίας της τακτικής» και την επανεκκίνηση των πόλεων μετά την πανδημία, καθώς και σε εργαλεία, μεθοδολογίες και σχεδιαστικές επιλύσεις που θα επικεντρώνονται σε επιμέρους θεματικές και θα επιδιώκουν τη συμμετοχή διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. 

 

Βιβλία στον Εύδοξο

1. Η κοινωνική γεωγραφία της Αθήνας

Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 77118141
Έκδοση: 1η έκδοση/2018
Συγγραφείς: Θωμάς Μαλούτας
ISBN: 978-960-221-784-9
Διαθέτης (Εκδότης): ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ Α.Ε.
ID σημείου διανομής: 107442, βιβλιοπωλείο Χαλέπας

2. Στα ίχνη της Μεσογειακής Πόλης
Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 94645287
Έκδοση: 1η έκδ./2020
Συγγραφείς: Χωριανόπουλος Ιωάννης, Παγώνης Θάνος
ISBN: 978-960-586-338-8
Διαθέτης (Εκδότης): ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΕ
ID σημείου διανομής: 473625 Νικόλαος Μαλανδράκης

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Αίσωπος, Γ. (επιμ.) (2015). Τοπία τουρισμού: Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα. Αθήνα: Δομές.

Albrechts, L., Alden, J. καιDa Rorsa Pires, A. (2018[2001]), The Changing Institutional Landscape of Planning,ΝέαΥόρκη: Routledge.

Allen, J., Massey, D. καιPryke, M. (eds.) (1999). Unsettling Cities. Movement/Settlement. Open University, London.

Amin, A. καιThift, N. (2017), Seeing Like a City. London: Polity.

Ανδρικοπούλου, Ε., Γιαννακού, Α., Καυκαλάς, Γ. και Πιτσιάβα-Λατινοπούλου, Μ. (2014[2007]), Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη. Αθήνα: Κριτική.

Βαΐου, Ντ. (επιμ.) (2007). Ανέκδοτα κείμενα. Ένα βιβλιαράκι για τη Μαίρη Μαντουβάλου. Αθήνα: Ο Πολίτης.

Βασενχόβεν, Λ., Σαπουντζάκη, Κ., Ασπρογέρακας, Ε., Γιαννίρης, Η. και Παγώνης, Θ. (2010): Χωρική Διακυβέρνηση. Θεωρία, Ευρωπαϊκή Εμπειρία και η Περίπτωση της Ελλάδας. Αθήνα: Κριτική.

Burdett, R. καιRode, Ph. (επιμ.) (2018). Shaping Cities in an Urban Age, Λονδίνο: Phaidon Press.

Fainstein,S. καιCambell, S. (επιμ.) (2012[1996]): Readings in Planning Theory. Oxford: Blackwell.

Graham, S. καιMarvin, S. (2001),Splintering Urbanism: Networked Infrastructures, Technological Mobilities and the Urban Condition. London: Routledge.

Knox, P. andPinch, St. (2009). Κοινωνικήγεωγραφίατωνπόλεων. Αθήνα: Σαββάλας.

Leontidou, L. (2006[1990]). The Mediterranean city in transition. Cambridge: Cambridge University Press.

Μαλούτας, Θ. (2018). ΗκοινωνικήγεωγραφίατηςΑθήνας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

Μαλούτας Θ. και Σπυρέλλης Σ. (επιμ.) (2015). Κοινωνικός άτλαντας της Αθήνας. Ηλεκτρονική συλλογή κειμένων και εποπτικού υλικού (http://www.athenssocialatlas.gr/).

Μπαλαμπανίδης Δ., Παπατζανή Ε. και Πέττας Δ. (2021). Το Airbnbστην πόλη. Ευκαιρία ή απειλή;Αθήνα: Εκδόσεις Πόλις.

Orum, A.M. καιXiangming, C. (2003): The World of Cities. Places in Comparative and Historical Perspective. Oxford: Blackwell.

Sanyal, B. (επιμ.) (2005α), Comparative Planning Cultures. Νew York: Routledge.

Sarkis, H. (2021). Biennale Architettura 2021: How will we live together?Βενετία: La Biennale di Venezia / Silvana Editoriale.

Sassen, S. (2006), Cities in a World Economy, 3^ηέκδοση. Thousand Oaks: Pine Forge.

Smith, N. (1996), The New Urban Frontier: Gentrification and the Revanchist City. New York: Routledge.

Soja, E. (2000), Postmetropolis: Critical Studies of Cities and Regions. Oxford: Blackwell.

Σταυρίδης, Σ. (2018), Κοινός Χώρος. Η Πόλη ως Τόπος των Κοινών. Αθήνα: Angelus Novus.

Τριάντης, Λ. (2020), Χωρικός Σχεδιασμός, Θεσμικές Μεταρρυθμίσεις και Παγκοσμιοποίηση. Αθήνα: νήσος.

Τριάντης, Λ. (2019), Προσεγγίζοντας το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα χωρικής ανάπτυξης από την οπτική της «μετασοσιαλιστικής μετάβασης»: Επικέντρωση στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις για τη γη και την ιδιοκτησία, Γεωγραφίες,34: 17-29.                

Τριάντης, Λ. (2017) Το θεσμικό πλαίσιο του χωρικού σχεδιασμού για το Κέντρο της Αθήνας. Όψεις του στρατηγικού και του κανονιστικού σχεδιασμού, στο Μαλούτας Θ., Σπυρέλλης Σ. (επιμ.) Κοινωνικός άτλαντας της Αθήνας, ηλεκτρονική συλλογή κειμένων και εποπτικού υλικού(http://www.athenssocialatlas.gr/άρθρο/xωρικός-σχεδιασμός/)

Χατζημιχάλης, Κ.(2018).Τοπία της κρίσης στη νότια Ευρώπη. Στα μονοπάτια της άνισης γεωγραφικής ανάπτυξης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

Χωριανόπουλος, Ι. και Παγώνης, Θ. (2020). Στα Ίχνη της Μεσογειακής Πόλης. Αστικότητα, Σχεδιασμός και Διακυβέρνηση στην Αθηναϊκή Μητρόπολη. Αθήνα: Κριτική.

Η εμβάθυνση σε θέματα της αρχιτεκτονικής, η οποία αναπτύχθηκε στον ελληνικό χώρο από τον 16ο αιώνα και έπειτα μπορεί να χωριστεί σε δύο περιόδους: εκείνη των λεγόμενων μεταβυζαντινών χρόνων, δηλαδή από τον 150 αι. ως την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους τη δεκαετία του 1830 και εκείνη που ξεκινά με αυτή και σηματοδοτείται κυρίως από την άνθηση διαφόρων εκδοχών του νεοκλασικισμού και έπειτα του μοντερνισμού στην περίμετρο του Αιγαίου. Βασικό σημείο θεωρητικής αφετηρίας είναι η παραδοχή του συγκερασμού στον χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Δυτικής Μ. Ασίας (του αναγνωρισμένου δηλαδή πυρήνα της βυζαντινής και οθωμανικής αυτοκρατορίας) τριών διακριτών αλλά αλληλοεπικαλυπτόμενων πολιτισμικών παραδόσεων: του «γηγενούς» βυζαντινού υποστρώματος όπως εξελίχθηκε από τον 12ο αιώνα ως τις τελευταίες αναλαμπές κατά τον 16ο, της δυτικής παράδοσης με τη γοτθική και έπειτα από τον 16ο αι. αναγεννησιακή και νεοκλασική εκδοχή της, και τέλος της οθωμανικής, όπως αυτή εξελίχθηκε από το κλασικό στυλ του 16ου-17ου αιώνα προς τον ιδιότυπο εκλεκτικισμό της ύστερης αυτοκρατορίας. Ανάμεσα στις ταυτότητες αυτές, ο Νεώτερος Ελληνισμός προέβαλλε στα μέτρα των δυνατοτήτων του, δειλά στην αρχή, την ιδιαίτερη καλλιτεχνική του ταυτότητα, με έργα άλλοτε ταπεινά και άλλοτε σοβαρών προθέσεων.

Το μάθημα σκοπεύει στην αποσαφήνιση και ανάδειξη των σημείων τα οποία στοιχειοθετούν ακριβώς τον ιδιαίτερο χαρακτήρα αυτής της παράδοσης, των κοινωνικών διαβαθμίσεών της, των καλλιτεχνικών δυνατοτήτων αλλά και κοινωνικών-πολιτικών περιορισμών και αντιφάσεων, ορισμένες από τις οποίες δείχνουν να διαθέτουν ισχυρά ερείσματα και στο παρόν. Ειδικά σε ό,τι αφορά την περίοδο ως το 1830, πρόκειται για μια αρχιτεκτονική τόσο ενδιαφέρουσα όσο και άνιση, ακόμα άγνωστη στις ειδικότερες λεπτομέρειες και πτυχές της, ιδίως όσο απομακρυνόμαστε γεωγραφικά από τα αστικά κέντρα, όσο κινούμαστε από τον 19ο αιώνα προς τα πίσω και όσο εισερχόμαστε στον κόσμο της αγροτικής κοινωνίας. Εντός του προτεινόμενου θεωρητικού αυτού σχήματος και παρά τις τομές που εισήγαγε, ο νεοκλασικισμός του 19ου αιώνα, όπως ο τελευταίος μεταφυτεύθηκε στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν αποτελεί παρά την τελευταία εκδοχή σε τούτη τη διαρκή παράδοση αφομοίωσης, επανεπεξεργασίας και αναδημιουργίας μορφών και τύπων. Μακριά από τις ενδιαφέρουσες αλλά εν πολλοίς μονομερείς (ρομαντικές, εθνοκεντρικές, τοπικιστικές, παραδοσιοκρατικές, φονξιοναλιστικές) ιστοριογραφικές κατευθύνσεις του 20ού αιώνα, οι οποίες ταλάνισαν και κάποτε οδήγησαν σε αδιέξοδο τη σχετική έρευνα, το μάθημα θα εστιάσει στην ψύχραιμη προβολή της πολυμορφίας αυτής της αρχιτεκτονικής, των συνεχειών και των τομών της. Διδακτικά απαραίτητη κρίνεται η αποσαφήνιση των τεχνικών και μορφολογικών όρων, των τυπολογιών και βέβαια των κυρίων πολιτικών-πολιτισμικών συνιστωσών εκάστης ιστορικής περιόδου. Δίπλα στον νεοκλασικισμό, η βασική γνώση των τυπολογιών της όψιμης βυζαντινής αρχιτεκτονικής αλλά και της οθωμανικής και βενετικής, κρίνονται ως απολύτως αναγκαίες από τη στιγμή κατά την οποία εμπλέκονται έμμεσα ή άμεσα στην αρχιτεκτονική του ελληνικού χώρου.

Αντικείμενο Μαθήματος 

 Οι εξωτερικοί παράγοντες που προκαλούν βλάβες στα κτίρια είναι οι τυχηματικές δράσεις (π.χ. σεισμοί, πυρκαγιές) καθώς και οι περιβαλλοντικές δράσεις (κλιματολογικοί και βιολογικοί παράγοντες), οι οποίες διαφέρουν ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής και επηρεάζουν βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα τα κτίσματα.

Οι πιο συνηθισμένες επιπτώσεις που αφορούν στις περιβαλλοντικές επιδράσεις σχετίζονται με την επιρροή του νερού ή την εμφάνιση της υγρασίας σε τμήμα της κατασκευής, η οποία με την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένη διάβρωση των δομικών στοιχείων.

Ομοίως, η ανεπιθύµητη φωτιά σε ένα κτίριο αποτελεί µια σηµαντική απειλή για την ασφάλεια του δομήματος και των χρηστών του. Η ανάπτυξη υψηλών θερμοκρασιών στα υλικά δόμησης επηρεάζει δυσμενώς τόσο τα μηχανικά χαρακτηριστικά τους όσο και τις φυσικοχημικές ιδιότητές τους.

Συνέπεια όλων των παραπάνω μεταβολών είναι η εμφάνιση βλαβών στα δομικά μέλη των κατασκευών και η μείωση της φέρουσας ικανότητάς τους. Ο χαρακτήρας και η έκταση των βλαβών στα κατακόρυφα στοιχεία επηρεάζουν την ευστάθεια και τη δομική ακεραιότητα του κτιρίου.

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η διερεύνηση της δυσμενούς επίδρασης της υγρασίας, της πυρκαγιάς και της έλλειψης θερμομόνωσης στη δομική ακεραιότητα των νέων και παλαιών κατασκευών και η ανάδειξη της ευμενούς επιρροής της υγρομόνωσης, της πυροπροστασίας και της θερμομόνωσης στη θωράκιση των κτισμάτων.

Στα πλαίσια του μαθήματος:

• Θα αναλυθούν φαινόμενα παθολογίας του δομικού συστήματος και αίτια φθοράς των κτιριακών κατασκευών λόγω της έκθεσής τους σε περιβαλλοντικές και τυχηματικές δράσεις.
• Θα γίνει εκτίμηση των επιπτώσεων των βλαβών αυτών στη φέρουσα ικανότητα του δομήματος.
• Θα παρουσιαστούν και θα αναλυθούν μέθοδοι ελέγχου για την αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης των κατασκευών, υπό την επίδραση των παραπάνω δράσεων, με έμφαση α) στις καταστρεπτικές μεθόδους (κρουσιμέτρηση και πυρηνοληψία δοκιμίων στις κατασκευές σκυροδέματος και pull out test στις τοιχοποιίες) και β) στις μη – καταστρεπτικές μεθόδους ελέγχου των υλικών (κρουσιμέτρηση, θερμογραφία).
• Θα αναφερθούν μέθοδοι και τεχνικές αποκατάστασης και επεμβάσεων παλαιών και νέων κατασκευών οι οποίες έχουν υποστεί βλάβες λόγω υγρασίας, πυρκαγιάς και έλλειψης θερμομόνωσης, ξεκινώντας από την εφαρμογή συμβατικών λύσεων σκυροδέματος, χάλυβα και κονιαμάτων έως την εφαρμογή σύγχρονων σύνθετων υλικών (FRP), ειδικών κονιαμάτων και προσμίκτων.
• Θα εξεταστούν τα κριτήρια επιλογής επεμβάσεων ανάλογα του υλικού του φορέα (οπλισμένο σκυρόδεμα, πέτρα, φέρουσα τοιχοποιία, ξύλο, χάλυβας) και του τύπου των κατασκευών (σύγχρονες, παλαιές).

            Στα πλαίσια της διδασκαλίας του μαθήματος οι φοιτητές θα επισκεφθούν κτίρια κατασκευασμένα από διαφορετικά υλικά φέροντος οργανισμού και διαφορετικής αρχιτεκτονικής και ιστορικής αξίας. Σκοπός της επίσκεψης είναι η επιτόπου εξέταση της παθολογίας του δομήματος, η αναγνώριση και καταγραφή των βλαβών του και των αιτιών που τις προκάλεσαν.  Θα αναζητηθούν λύσεις επεμβάσεων, κατά περίπτωση, οι οποίες θα εναρμονίζονται με τη φύση του κτίσματος, την αρχιτεκτονική του μορφή, την ιστορικότητά του, την απαίτηση για αναστρεψιμότητα ή μη της επέμβασης και τις σύγχρονες τεχνικές δυνατότητες επέμβασης. Τα παραπάνω θα περιληφθούν σε εργασία, κατά ομάδες, με βάση την οποία οι φοιτητές θα προσέλθουν στην εξέταση του μαθήματος.

Στα πλαίσια του μαθήματος θα προγραμματιστούν συμπληρωματικές διαλέξεις και από άλλους διδάσκοντες και ειδικούς επιστήμονες.

Χειμερινό Εξάμηνο 2021-2022 | Πέμπτη 15:00 στο Σχεδιαστήριο 2ου έτους

Το μάθημα έχει ως αντικείμενο τον πολεοδομικό σχεδιασμό για μία βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου. Στόχος αποτελεί η εξοικείωση των φοιτητών με ζητήματα αστικής ανάπτυξης στη βάση αρχών και πρακτικών ενός πολεοδομικού σχεδιασμού που εντάσσεται στο σύγχρονο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό πλαίσιο και ενσωματώνει στοιχεία βιωσιμότητας, με εμβάθυνση σε σύγχρονες μεθόδους και πρακτικές.

Έμφαση δίνεται στην κατανόηση του ρόλου των πόλεων στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα, στην κριτική ανάλυση των σύγχρονων αστικών μετασχηματισμών, όπως και στην κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση του πολεοδομικού σχεδιασμού. Παράλληλα εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες των ελληνικών πόλεων με έμφαση στους βασικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τις συνθήκες αστικοποίησης στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο.

Το μάθημα διαρθρώνεται με μία σειρά διαλέξεων που στοχεύουν στην παρουσίαση του θεωρητικού υποβάθρου και των βασικών εννοιών, θεωριών και πρακτικών πάνω στα θέματα της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης, και την παράλληλη εκπόνηση θεωρητικής εργασίας από τους φοιτητές, που περιλαμβάνει την κριτική ανάλυση παραδειγμάτων από πρακτικές πολεοδομικού σχεδιασμού από τη διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία.

Το μάθημα διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες:

Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο πάνω στα ζητήματα των πόλεων και της αστικοποίησης, όπως και στα θέματα του περιβαλλοντικού σχεδιασμού για μία βιώσιμη ανάπτυξη. Γίνεται παρουσίαση εννοιών/θεωριών σχετικών με το γενικότερο πλαίσιο περιβαλλοντικού και αειφορικού σχεδιασμού, όπως και το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος. Περιλαμβάνονται θέματα όπως ο ρόλος των πόλεων στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο σύστημα, οι παγκόσμιες πόλεις, ζητήματα ποιότητας ζωής, αστική δομή και η έννοια της συμπαγούς πόλης, χρήσεις γης, μεταφορές και βιώσιμη κινητικότητα, κοινωνικός διαχωρισμός, περιβαλλοντική υποβάθμιση, αναζωογόνηση ιστορικών κέντρων, ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, το φαινόμενο του εξευγενισμού κ.α. Παράλληλα γίνεται μία κριτική ανάλυση και αξιολόγηση παραδειγμάτων από πρακτικές πολεοδομικού σχεδιασμού από τη διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία. Στην πρώτη αυτή ενότητα, παράλληλα με τις διαλέξεις, δίνονται στους φοιτητές μικρές ασκήσεις που έχουν ως στόχο την κατανόηση και εμβάθυνση πάνω σε συγκεκριμένα θέματα και οι οποίες περιλαμβάνουν ανάλυση επιστημονικών άρθρων, θεωρητικών κειμένων, ανάλυση παραδειγμάτων από επιλεγμένες αστικές περιοχές κ.α. Στόχος των ασκήσεων αυτών είναι να προετοιμάσουν την εκπόνηση της εργασίας, να τροφοδοτήσουν συζήτηση στην τάξη, να ενισχύσουν την κριτική σκέψη κ.α.

Στην δεύτερη ενότητα γίνεται η εκπόνηση της θεωρητικής εργασίας, με διορθώσεις/παρουσιάσεις και συζήτηση στην τάξη. Παράλληλα αναπτύσσεται μία δεύτερη σειρά διαλέξεων σχετικά με τα ζητήματα πολεοδομικού σχεδιασμού και βιώσιμης ανάπτυξης στον ελληνικό χώρο. Έμφαση δίνεται στις μεσογειακές πόλεις και στις ιδιαιτερότητές τους, ενώ παρουσιάζονται θέματα αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, με έμφαση στην κοινωνική και οικονομική διάσταση του χώρου, όπως και σε ζητήματα ποιότητας ζωής και περιβάλλοντος σε αστικό περιβάλλον. Παρουσιάζεται επίσης το πλαίσιο για τον πολεοδομικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό στον ελληνικό χώρο, μέθοδοι και εργαλεία παρέμβασης και στρατηγικής ανάπτυξης στον αστικό χώρο με ανάλυση παραδειγμάτων από πρόσφατες προτάσεις/επεμβάσεις σε περιοχές ελληνικών πόλεων. Σύγκριση με αντίστοιχα παραδείγματα και πρακτικές από τον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο.

Στην τρίτη ενότητα γίνεται η τελική συζήτηση-παρουσίαση των θεωρητικών εργασιών και ανασκόπησης του μαθήματος .

Σκοπός του μαθήματος είναι η ενημέρωση των μελλοντικών Αρχιτεκτόνων Μηχανικών σε θέματα που άπτονται της καθημερινότητας του επαγγέλματος.

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η εισαγωγή σε ζητήματα όπως :

• οργάνωσης του Τεχνικού γραφείου,
• τεχνικής νομοθεσίας,
• οργάνωσης της μελέτης βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας,
• οργάνωσης του εργοταξίου και εκτέλεσης έργων,
• επίβλεψης των έργων,
• αρχιτεκτονικών διαγωνισμών,
• επαγγελματικής πρακτικής και δεοντολογίας,
• Επιστημονικών – επαγγελματικών φορέων, κ.α.

Εκπαιδευτικός Στόχος είναι:

Η κατανόηση από τους φοιτητές, του τρόπου σκέψης και πράξης του Αρχιτέκτονα Μηχανικού κατά την άσκηση του επαγγέλματος του.

Το μάθημα αρθρώνεται σε διαλέξεις ανά κεφάλαιο και η εξέταση θα γίνει με ανάλογη εργασία των φοιτητών.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

 

Διδάσκων

Χρήστος Τέσσας, Δρ ΑΠΘ, Αρχιτέκτων Μηχανικός ENSA Paris Malaquais

 

Α. Εισαγωγή – Σκοπός του μαθήματος

Σκοπός του μαθήματος είναι οι φοιτητές να κατανοήσουν σε ικανοποιητικό βαθμό τη σύγχρονη συνθήκη του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα στην ελληνική αλλά και στην παγκοσμιοποιημένη πλέον πραγματικότητα. Παράλληλα, απώτερος στόχος είναι η προετοιμασία τους για μια ομαλή μετάβαση στην επαγγελματική πρακτική που θα τους καθιστά ανταγωνιστικούς στο ευμετάβλητο περιβάλλον της αρχιτεκτονικής στις μέρες μας.

 

Β. Μεθοδολογία

Το κάθε μάθημα γίνεται μια φορά την εβδομάδα. Τις περισσότερες φορές περιλαμβάνεται μια διάλεξη που συνοδεύεται από προβολή διαφανειών. Μετά το πέρας της διάλεξης ακολουθεί συζήτηση με τους φοιτητές και δίνονται απαντήσεις σε πιθανές απορίες. Σε δυο μαθήματα μέσα στο εξάμηνο γίνονται ασκήσεις που πραγματεύονται ερμηνείες του οικοδομικού κανονισμού. 

Οι διαλέξεις αλλά και οι συζητήσεις διακρίνονται για τη θεματική τους ποικιλία. Για παράδειγμα, στα δυο πρώτα μαθήματα παρουσιάζεται η ιστορία του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα και των αρχιτεκτονικών μελετών. Δηλαδή, από τους αρχιμάστορες του Μεσαίωνα, στους αρχιτέκτονες της Αναγέννησης και στην ίδρυση της πρώτης Πολυτεχνικής Σχολής στο Παρίσι, φτάνουμε στη δημιουργία των σχετικών εκπαιδευτικών και επαγγελματικών φορέων στη χώρα μας (Πολυτεχνεία, ΤΕΕ). Παράλληλα, πέραν του ιστορικού πλαισίου που κρίνεται σημαντικό να παρουσιαστεί, πολλά μαθήματα αφιερώνονται σε πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητας του σχεδιαστηρίου, όπως η οργάνωση της αρχιτεκτονικής μελέτης, οι μελέτες εφαρμογής, τα τεύχη προϋπολογισμών, το περιβάλλον των σύγχρονων μελετητικών γραφείων, η νομοθεσία, τα πολεοδομικά γραφεία, οι δυνατότητες εργασίας στον ευρύτερο κατασκευαστικό κλάδο (βιομηχανία, κατασκευές, κλπ.) και η σύνταξη του βιογραφικού σημειώματος.  

 

Γ. Εξέταση

Η εξέταση θα γίνει με ερωτήσεις / ασκήσεις που αφορούν στην ύλη που θα έχουν διδαχθεί οι φοιτητές. Οι σχετικές απαντήσεις θα αναπτυχθούν γραπτώς από τους φοιτητές, την ημέρα της εξέτασης σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

 

Επικοινωνία

ctessas@tuc.gr

 

Ιστότοπος

www.christessas.com

Το μάθημα δεν διαθέτει περιγραφή

2021-22

κάθε Τετάρτη στις 11:00, αίθουσα: Β1002

Περιεχόμενο

Το μάθημα επεξεργάζεται τις σύνθετες συναρτήσεις του χώρου με την κοινωνία και τον πολιτισμό, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στον αστικό χώρο και στις θεματικές του «τοπικού» και του «παγκόσμιου», του «δημόσιου» και του «ιδιωτικού», του «τυπικού» και του «άτυπου», της μετανάστευσης, της οικονομίας των πόλεων, της κουλτούρας των πόλεων, των αστικών ταυτοτήτων, των σχέσεων εξουσίας και της πολιτικής.

Αναδεικνύεται η σημασία του χώρου σε συνθήκες αυξημένης κινητικότητας ανθρώπων και αγαθών, της μετανάστευσης και παγκοσμιοποίησης, και προσεγγίζονται οι σχέσεις μεταξύ παγκόσμιων δικτύων και τοπικών δυναμικών, μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού χώρου, θέματα ταυτότητας, μνήμης και πολιτισμικών αναπαραστάσεων, αλλά και ζητήματα εξουσίας και συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για την πόλη.

Οι διδακτικές ενότητες επιχειρούν να εξοικειώσουν τους/τις φοιτητές/τριες με προσεγγίσεις του χώρου από τις κοινωνικές επιστήμες και τις πολιτισμικές σπουδές στο πλαίσιο της πολυπολιτισμικότητας (multiculturalism), της «πολιτισμικής στροφής» (culturalturn) και της «χωρικής στροφής» (spatialturn), και να αναρωτηθούν για ερωτήματα όπως: «πώς παράγεται και αναπαράγεται η πόλη μέσα από κοινωνικές δυναμικές και πρακτικές;», «πώς οι άνθρωποι διαμορφώνουν τις πόλεις και ποιο αντίκτυπο μπορεί να έχουν οι πόλεις σε αυτούς;», «πώς κατανοούμε, ερμηνεύουμε και αναπαριστούμε την πόλη;», κ.λπ. Με οδηγό τέτοιου είδους ερωτήματα, οι φοιτητές/τριες θα διερευνήσουν διαφορετικές μεθοδολογίες, τρόπους, και εργαλεία προσέγγισης του χώρου.

Το μάθημα οργανώνεται σε δύο ενότητες. Η πρώτη αποτελεί μια εισαγωγή σε θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία προσέγγισης και κατανόησης των σχέσεων πόλης και κοινωνίας, και του πεδίου της «μελέτης της πόλης». Η δεύτερη διερευνά όψεις της κουλτούρας των πόλεων, συζητώντας ζητήματα εικόνας της πόλης, συλλογικής μνήμης και ταυτότητας από διαφορετικές χώρες του κόσμου. Μέσα από τις ενότητες αυτές το μάθημα θα εμβαθύνει στις σχέσεις της πόλης με την πολιτική και το δημόσιο χώρο, αναδεικνύοντας ζητήματα συμμετοχής και δημοκρατίας.

Επιπλέον των διαλέξεων, και στην κατεύθυνση μεγαλύτερης διαδραστικότητας, και ενεργού συμμετοχής των φοιτητών/τριών (active-blendedlearning), προβλέπεται:

• Η από κοινού ανάγνωση σύντομων κειμένων, σε συνέχεια των διαλέξεων. Τα κείμενα αυτά – αποσπάσματα από την ακαδημαϊκή βιβλιογραφία, ή άρθρα από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο – αποτελούν αφορμές για συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων σε κάθε μάθημα.
• Ένα θεωρητικό σεμινάριο, μέσω του οποίου οι φοιτητές/τριες θα έχουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν σε ιδέες και θεωρίες γύρω από τις κοινωνικές και πολιτισμικές όψεις της παραγωγής και οικειοποίησης του χώρου, και να παρουσιάσουν τα σχετικά κείμενα κατά την ημέρα του σεμιναρίου.
• Ένα διαδραστικό εργαστήριο – «συμμετοχικό παιχνίδι», με στόχο την κατανόηση της αλληλεπίδρασης πολλαπλών και διαφορετικών κοινωνικών δρώντων και ομάδων γύρω από σύνθετες αστικές προκλήσεις και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

 

Διδακτικές ενότητες

Ενότητα Α: Θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία: πόλη, χώρος και κοινωνία

1. Εισαγωγή στη «μελέτη της πόλης». Έννοιες και εργαλεία. (06.10)

2. Διαλεκτικές σχέσεις χώρου και κοινωνίας: Η «κοινωνική παραγωγή του χώρου». (13.10)

3. Χωρο-κοινωνικές όψεις της αστικοποίησης και πολιτισμικές αναπαραστάσεις. (20.10)

4. Μεταξύ του «τοπικού» και του «παγκόσμιου». Δυναμικές της μετανάστευσης, τοπικότητα και πολυπολιτισμικότητα. (27.10)

5. Το «δημόσιο» και το «ιδιωτικό»: δυναμικές του δημόσιου χώρου, οικειοποιήσεις και αποκλεισμοί. (03.11)

6. Μεθοδολογικό σεμινάριο: πολιτισμικές αναπαραστάσεις της πόλης, «λόγοι» και αφηγήσεις. Συγκριτική ανάλυση (comparativeanalysis) και κριτική ανάλυση λόγου (discourseanalysis). (10.11)

7. Θεωρητικό σεμινάριο: διαλεκτικές σχέσεις χώρου και κοινωνίας και το «δικαίωμα στην πόλη». (24.11)

Ενότητα Β: Πόλη, κουλτούρες, πολιτικές και πολιτισμικές αναπαραστάσεις του αστικού χώρου

8. Κινηματογραφικές προσεγγίσεις σε ζητήματα φόβου και αστικού χώρου. (01.12) Προσκεκλημένος ομιλητής Φοίβος Καλλίτσης, Principal Lecturer, School of Architecture, Portsmouth.

9. Πόλη και μνήμη: αστικές ταυτότητες και χωρικές πολιτικές της μνήμης και της λήθης. (08.12)

10. Πόλη και πολιτική: πολίτες, κράτος και κοινωνία των πολιτών στον αστικό χώρο. (15.12)

11. Διαδραστικό εργαστήριο: συμμετοχικές δράσεις και η «πόλη ως παιχνίδι». (22.12)

12. Διορθώσεις εργασιών. (12.01)

 

Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση των φοιτητών/τριών βασίζεται στην ενεργή συμμετοχή στις συζητήσεις, τα προβλεπόμενα εργαστήρια και το θεωρητικό σεμινάριο (40%) καθώς και στη σύνταξη επιστημονικής, ερευνητικής εργασίας (60%).

 

Εργασία

Οι εργασίες των φοιτητών/τριών θα έχουν ένα ευρύτερο κοινό θεματικό άξονα που θα εστιάζει στην ανάλυση του αστικού χώρου – και των λόγων, πολιτισμικών αναπαραστάσεων, κοινωνικών δυναμικών και πρακτικών που συναρτώνται με αυτόν – μέσα από κάποια «πολιτισμικά προϊόντα». Τα προϊόντα αυτά μπορούν να είναι π.χ. μια κινηματογραφική ταινία, το διαδίκτυο, ο Τύπος, κείμενα για την αρχιτεκτονική/πόλη, καλλιτεχνικές εκθέσεις, αρχιτεκτονικά/ πολεοδομικά σχέδια, κ.λπ. Οι φοιτητικές ομάδες θα κληθούν να επιλέξουν δύο τέτοια «πολιτισμικά προϊόντα» που να αναφέρονται σε κάποια θεματική του μαθήματος. Θα διερευνήσουν ένα κοινό θέμα μέσα από τις μεθοδολογίες της συγκριτικής ανάλυσης (comparativeanalysis) και της κριτικής ανάλυσης λόγου (discourseanalysis). Η εργασία θα έχει τη μορφή σύντομου επιστημονικού δοκιμίου έκτασης 2.500 λέξεων.

 

Βιβλία στον Εύδοξο

1. Κοινωνική Γεωγραφία των Πόλεων

Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 8409

Έκδοση: 1/2009

Συγγραφείς: Paul Knox, Steven Pinch

ISBN: 978-960-449-820-8

Διαθέτης (Εκδότης): Α & Σ ΣΑΒΒΑΛΑΣ Α.Ε.

2. O Χώρος στην Αριστερή Σκέψη

Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 22767245

Έκδοση: α/2012

Συγγραφείς: Ντίνα Βαΐου, Κωστής Χατζημιχάλης

ISBN: 978-960-9535-37-3

Διαθέτης (Εκδότης): ΚΑΠΟΛΑ ΚΩΝ. ΠΑΓΩΝΑ, νήσος

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Amin, A. και Thtift, N. (2002), Cities. Re-imagining the Urban. Cambridge: Polity Press.

Βαΐου, Ντ. και Χατζημιχάλης, Κ. (2012), Ο Χώρος στην Αριστερή Σκέψη. Αθήνα: Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και Εκδόσεις νήσος.

Βαταβάλη, Φ. και Τριάντης, Λ. (2020) Σημειώσεις για τη «μελέτη της πόλης» στις σπουδές της αρχιτεκτονικής. Διαδρομέςκαιεπίκαιροιπροβληματισμοί,Γεωγραφίες, 35: 34-40.

Boyer, Ch. (1996), The City of Collective Memory: Its historical imagery and architectural entertainments. Cambridge: The MIT Press.

Brown, W. (2015), Undoing the Demos: Neoliberalism’s Stealth Revolution, ΝέαΥόρκη: Zone Books.

Fainstein, S. καιCambell, S. (επιμ.) (2011[1996]), Readings in Urban Theory. Oxford: Blackwell.

Graham, S. καιMarvin, S. (2001), Splintering Urbanism: Networked Infrastructures, Technological Mobilities and the Urban Condition. London: Routledge.

Harvey, D. (2017), Δρόμοι και Τρόποι του Κόσμου. Αθήνα: AngelusNovus.

Huyssen, A. (2003), Present Pasts: Urban Palimpsests and the Politics of Memory. Stanford: Stanford University Press.


Knox, P. καιPinch, S. (2009), ΚοινωνικήΓεωγραφίατωνΠόλεων. Αθήνα: Σαββάλας.

Lefebvre, H. (2006[1968]), Δικαίωμα στην Πόλη. Χώρος και Πολιτική. Αθήνα: Κουκκίδα.

Μαλούτας, Θ. (2018). Η κοινωνική γεωγραφία της Αθήνας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

Μαλούτας Θ. και Σπυρέλλης Σ. (επιμ.) (2015). Κοινωνικός άτλαντας της Αθήνας. Ηλεκτρονική συλλογή κειμένων και εποπτικού υλικού (http://www.athenssocialatlas.gr/).

Massey, D. (2005), For Space. London:Sage.

Mayer, M. (2018). Neoliberalism and the Urban. In D. Cahill, M. Cooper, M. Konings and D. Primrose (eds) The Sage Handbook of Neoliberalism(pp. 483–495). London: Sage.

Peck, J., Theodore, N. and Brenner, N. (2009) Neoliberal Urbanism: Models, Moments, Mutations.SAIS Review of International Affairs, 29(1):49-66.

Robinson, J. (2017), «Starting from anywhere, making connections: globalizing urban theory», Eurasian Geography and Economics57(4-5): 643-657.

Robinson, J. (2006), Ordinary Cities: Between Modernity and Development, Λονδίνο: Routledge.

Sarkis, H. (2021). Biennale Architettura 2021: How will we live together?Βενετία: La Biennale di Venezia / Silvana Editoriale.

Σεννετ, Ρ. (1999). Ητυραννίατηςοικειότητας. Ο Δημόσιος και ο Ιδιωτικός Χώρος στον Δυτικό Πολιτισμό. Αθήνα: Νεφέλη.

Soja, E. (1989), Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory. London: Verso.

Σταυρίδης, Σ. (2002). Από την Πόλη Οθόνη στην Πόλη Σκηνή. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Τριάντης, Λ. (2020) «Αιτήματα Δημοκρατίας στην Κοινωνική Παραγωγή του Αστικού Χώρου», στο Κωτσάκη, Α. (επιμ.) Πόλη, Δημοκρατία, Αρχιτεκτονική. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, σελ. 45-56.

Τριάντης, Λ.(2020a) «Urban regeneration as a catalyst for ‘post-socialist’ social transformations. Evidence from Tirana (Albania)», στοA.S. Markou καιM. Zlatkova (επιμ.), Post-Urbanities, Cultural Considerations and Tourism in the Balkans, Αθήνα: Ηρόδοτος, σελ. 73-95.

Τριάντης (2016), «Χωρικές πολιτικές της μνήμης και της λήθης στη μετασοσιαλιστική πόλη. Η περίπτωση των Τιράνων», στο Π. Φωκαΐδης και Α. Χρονάκη (επιμ.), Θέσεις της Μνήμης, Αθήνα: νήσος, σελ. 59-79.

Φωκαΐδης, Π. και Χρονάκη, Α. (2016) Θέσεις της Μνήμης. Αθήνα: νήσος.

Zukin S. (1996) The Cultures of Cities. Oxford: Blackwell.

Το μάθημα δεν διαθέτει περιγραφή

Ο Πολεοδομικός σχεδιασμός είναι ο κύριος τρόπος άσκησης πολεοδομικής πολιτικής και αποτελεί το βασικότερο εργαλείο ρύθμισης του αστικού, περιαστικού και έξω-αστικού χώρου σε επίπεδο οικισμού, πόλης ή πολεοδομικού συγκροτήματος. Σήμερα οι βασικές Πολεοδομικές πολιτικές εστιάζουν στην ανάσχεση της αστικής διάχυσης των πόλεων και την παροχή κινήτρων με την εφαρμογή προγραμμάτων αναζωογόνησης σε υφιστάμενες δομημένες περιοχές. Ο Πολεοδομικός Σχεδιασμός επιχειρεί μέσα από τα εργαλεία που διαθέτει να εφαρμόσει τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης στη βάση της περιβαλλοντικής προστασίας, της κοινωνικής συνοχής και της οικονομικής ανάπτυξης.

Τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από προκλήσεις όπως η πανδημία, η κλιματική αλλαγή, η αστικοποίηση κ.α. ανέδειξαν την αναγκαιότητα εξασφάλισης υγιέστερων συνθηκών στις πόλεις δίνοντας ώθηση σε μία τάση προς την τοπικότητα. Πράγματι, η απαγόρευση της κυκλοφορίας, η κοινωνική αποστασιοποίηση, οι επιπτώσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής στα οικοσυστήματα,  ανέδειξαν  τη σημασία για εύκολη και άμεση πρόσβαση σε πολλές υπηρεσίες, σε ανθεκτικό δημόσιο χώρο, σε ποιοτικές αστικές εγκαταστάσεις, στην ενδυνάμωση των κοινωνικών δικτύων κτλ.

Στη διεθνή αυτή συγκυρία, μια σειρά από νέα μοντέλα Πολεοδομικού Σχεδιασμού στηρίζουν τα παραπάνω ζητήματα, λειτουργούν ως μέσα ανάκαμψης και τροφοδοτούν την πολεοδομική σκέψη μέσω μιας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης. Το πιο γνωστό από αυτά, η ιδέα των «πόλεων των 15 λεπτών» εστιάζει στο σχεδιασμό γειτονιών και πόλεων που προσφέρουν μεγάλο βαθμό εγγύτητας σε αστικές λειτουργίες (κατοικία, εργασία, εμπόριο, υγεία, εκπαίδευση κλπ.), ευκολία μετακίνησης και πρόσβασης αλλά και βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αστικές περιοχές. Προβλέπει έτσι μείωση του χρόνου που απαιτείται για μετακινήσεις βελτιώνοντας τις περιβαλλοντικές συνθήκες, και ανακτώντας το δημόσιο χώρο για τους πολίτες. 

Το θέμα του μαθήματος για το ακαδημαϊκό έτος 2024-2025 είναι ο σχεδιασμός τμήματος της πόλης των Χανίων, με βάση την εφαρμογή του μοντέλου των 15 λεπτών. Βασικά ζητούμενα είναι η ανάπτυξη περιοχών κατοικίας, η οργάνωση των χρήσεων, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και η ενθάρρυνση της βιώσιμης κινητικότητας μέσω της εγγύτητας των πολιτών σε όλες τις βασικές υπηρεσίες και το δημόσιο χώρο, της ποικιλίας χρήσεων, της πυκνότητας, και την εύκολη και γρήγορη πρόσβαση σε ανθεκτικό δημόσιο χώρο.

Τρόπος διεξαγωγής του μαθήματος

Το μάθημα περιλαμβάνει τις ενότητες της θεωρίας και της εργασίας σχεδιασμού.

Η θεωρία θα καλυφθεί από διαλέξεις της  διδακτικής ομάδας και από μελέτη από τους φοιτητές του υλικού που αναρτάται στο eclass (ενότητα ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ)

Η εργασία του σχεδιασμού περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια:

Οι κατά μέγιστο τετραμελείς ομάδες φοιτητών

• θα επιλέξουν μια περιοχή του Ρεθύμνου που θα πληροί τα κριτήρια της πόλης των 15 λεπτών και
• θα προχωρήσουν στην ανάλυση των Πολεοδομικών της χαρακτηριστικών.
• με τη χρήση ερωτηματολογίων θα προχωρήσουν σε ποιοτική έρευνα προκειμένου να διερευνήσουν τις ανάγκες και τις προτάσεις των κάτοικων της.
• θα αξιολογήσουν τα φυσικά και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά της περιοχής και θα διατυπώσουν το σενάριο ανάπτυξης της με βάση τις αρχές της πόλης των 15 λεπτών.
• θα διατυπώσουν τις στρατηγικές για την ανάπτυξη της περιοχής μελέτης και
• θα προχωρήσουν στο σχεδιασμό της.

• Αξιολόγηση του μαθήματος

  Η αξιολόγηση των φοιτητών θα γίνει με βάση την εργασία του σχεδιασμού σε όλα τα στάδια. 

  Παραδοτέα μαθήματος

  Η παράδοση της εργασίας θα είναι υπό μορφή παρουσίασης σε πινακίδες που θα περιλαμβάνουν  σκίτσα, σχέδια, χάρτες, εικόνες, κείμενα και όποιο άλλο μέσο κάθε ομάδα θεωρεί ότι μπορεί να συμβάλει στην παρουσίαση της πρότασης της .

  Για την τεκμηρίωση της πρότασης ζητούνται τουλάχιστον

  α. Σχέδιο ένταξης και σύνδεσης δικτύων χρήσεων-κυκλοφορίας- πρασίνου με την ευρύτερη περιοχή και τα σημεία ενδιαφέροντος.

  β. Ρυμοτομικό σχέδιο

  γ. Σχέδιο χρήσεων γης.

  δ. Σχέδιο όρων δόμησης

  ε. Σχέδιο κυκλοφορίας - στάθμευσης και σχηματικές τομές σε βασικούς οδικούς άξονες.

  στ. Σχέδιο ελεύθερων χώρων

  ζ. Σχέδιο γενικής διάταξης

  η. Τρισδιάστατες απεικονίσεις σκίτσα/διαγράμματα του συνόλου της εξεταζόμενης περιοχής

  Οι πινακίδες θα περιέχουν και τους υπολογισμούς των μεγεθών.

Το μάθημα των Προηγμένων Ψηφιακών Τεχνολογιών στοχεύει στη διερεύνηση νέων ψηφιακών μέσων με στόχο τη δημιουργία καινοτόμων πρακτικών στον Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό. Στα προηγούμενα μαθήματα που αφορούν στις Ψηφιακές Τεχνολογίες στον Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό, κατακτάται η Αρχιτεκτονική Σύνθεση σε 2D και σε 3D. Στο μάθημα των Προηγμένων Ψηφιακών Τεχνολογιών καλούμαστε να χρησιμοποιήσουμε και την τέταρτη διάσταση (4D), αυτή του χρόνου, με στόχο να παρουσιάσουμε την αρχιτεκτονική μας ιδέα  διαμέσου της κίνησης στον χώρο. Ο τρόπος που κινούμαστε σε έναν χώρο, η ταχύτητα, η επιλογή των πλάνων, του φωτός και των υλικών, ακόμα και του ήχου, επηρεάζει σημαντικά την αντίληψη που αποκτάμε για τον χώρο αυτόν. Επιπλέον, γίνεται εισαγωγή στην πέμπτη διάσταση (5D), που αφορά στη συμπεριφορά, και συγκεκριμένα στο πώς οι προηγούμενες τέσσερις διαστάσεις καθορίζουν τις αλληλεπιδράσεις των επιμέρους στοιχείων του χώρου.

#unity, #unreal, #3Dmodeling, #photogrammetry, #pointcloud, #AI, #interaction

Το μάθημα εξετάζει τον ‘’τόπο’’, έννοια που αναπτύχθηκε μετά τα μέσα του 20^ου αιώνα κατά την λεγόμενη ‘’υποκειμενική στροφή’’. Το ενδιαφέρον για τον τόπο πηγάζει από τη συνειδητοποίηση ότι ολοένα και περισσότερο χάνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ορισμένων περιοχών, λόγω της παγκοσμιοποίησης και ομοιογενοποίησης των τοπίων τους. Η απώλεια ‘’αίσθησης τόπου’’ (topophilia) έχει δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στο άτομο, όσο και στην αναπτυξιακή δυναμική ενός τόπου. Στις διαλέξεις θα παρουσιαστούν θέματα και θα συζητηθούν έννοιες, όπως αστικό παλίμψηστο, ταυτότητα του τόπου, προστασία πολιτισμικού τοπίου, στρατηγικές αστικού σχεδιασμού bottom-up, place-making, συμμετοχικότητα, place branding, ψηφιακή & βιωμένη πραγματικότητα, κ.λπ.

Στην πρακτική άσκηση οι φοιτητές θα επιλέξουν έναν τόπο, θα τον μελετήσουν, θα εντοπίσουν τις δυναμικές του και θα προτείνουν στρατηγικές ενίσχυσης της ταυτότητάς του, ήπιες, μικρής κλίμακας παρεμβατικές, αλλά και μη παρεμβατικές, οι οποίες θα στοχεύουν στην γνωριμία των χρηστών του χώρου με τον τόπο αυτό.

Γενική εισαγωγή στο δίκαιο, βασικές διακρίσεις δικαίου, στοιχεία δημοσίου δικαίου και δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στοιχεία αστικού δικαίου (γενικές αρχές, ενοχικό δίκαιο, εμπράγματο δίκαιο). Στοιχεία εργατικού δικαίου, εμπορικού δικαίου, βιομηχανική ιδιοκτησία (σήμα, ευρεσιτεχνία), πνευματική ιδιοκτησία, στοιχεία δικαίου του περιβάλλοντος. Στοιχεία δικαίου των δημοσίων έργων (η ανάθεση και εκπόνηση μελετών δημοσίων έργων, η ανάθεση και κατασκευή δημοσίων έργων, το εργολαβικό αντάλλαγμα, η παραλαβή του δημοσίου έργου, η συμβατική ευθύνη των μερών, η διοικητική και δικαστική επίλυση των διαφορών, η οργάνωση των εργοληπτών δημοσίων έργων).

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η χαρτογράφηση και αναπαράσταση αστικών τοπίων με σύγχρονες πρακτικές, ποιοτικές, υποκειμενικές, αντιληπτικές, διεπιστημονικές και καλλιτεχνικές, που στοχεύουν στην καταγραφή και ανάδειξη των φανερών και άδηλων στοιχείων που εγγράφονται με υλικό και άυλο τρόπο στο χώρο. Στις διαλέξεις θα παρουσιαστεί το θεωρητικό και ιστορικό υπόβαθρο της χαρτογράφησης και θα αναλυθούν οι προσεγγίσεις που αναδύθηκαν από τα μέσα του 20^ου αιώνα, όπως η ψυχογεωγραφία, η νοητική χαρτογράφηση, η σειριακή οπτική, η πολυαισθητηριακή , η ριζοσπαστική, η τακτική, κ.λπ. και συγκρότησαν το σύγχρονο τοπίο της κριτικής χαρτογραφίας, η οποία αντιλαμβάνεται και καταγράφει τον αστικό χώρο ως ένα πολυεπίπεδο, πολύπλοκο σύστημα. Οι πρακτικές ασκήσεις περιλαμβάνουν περιπάτους στην πόλη, χαρτογραφήσεις εφαρμογής των παραπάνω προσεγγίσεων και ακόμη την άσκηση εξαμήνου, η οποία τοποθετείται στο πλαίσιο μελέτης της πανδημίας, όπως παρουσιάζεται στη συνέχεια.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του μαθήματος και καθ’ όλη τη διάρκεια του Α’ εξαμήνου θα διεξάγεται παράλληλα ένα σεμινάριο & εργαστήριο χαρτογράφησης και αναπαράστασης της πόλης με τίτλο: «ΤΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΡΙΣΗΣ. Χαρτογράφηση και εικαστική αναπαράσταση της εικόνας της πανδημίας στον αστικό δημόσιο χώρο». Το σεμινάριο, το οποίο διεξάγεται στο πλαίσιο του ομώνυμου ερευνητικού έργου, που υποστηρίζεται και επιδοτείται από το ΥΠΠΟΑ, είναι διαπανεπιστημιακό και απευθύνεται σε φοιτητές και απόφοιτους σχολών αρχιτεκτονικής σε όλη την Ελλάδα. Θα συνδυάζεται με τις διαλέξεις του μαθήματος, στις οποίες θα προστεθούν διαλέξεις διδασκόντων από σχολές Αρχιτεκτονικής σε όλη την Ελλάδα, και ακόμη με ένα τμήμα των πρακτικών του ασκήσεων.

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Βασικά ζητήματα και περίγραμμα του μαθήματος:

 

Α. Εισαγωγικές επισημάνσεις. - αφετηριακές έννοιες.

α) Η τεχνολογία και η τέχνη ως αντικείμενα της κοινωνικής θεωρίας και της φιλοσοφίας. Γενετική και λειτουργική συγγένεια των εννοιών.

β) Η κοινωνία ως οργανικό όλο και η διάρθρωσή της. Η μεθοδολογία διερεύνησης του οργανικού όλου.

 

Β. Η τεχνολογία και η τέχνη στη διάρθρωση της κοινωνίας.

α) Η απλούστερη σχέση της κοινωνίας ως διαδικασία: το ανθρώπινο άτομο ως έμβιο ον που αλληλεπιδρά με την φύση και τους συνανθρώπους του (ετερότητα του). Η διττή διάρθρωση της απλούστερης σχέσης.

β) Η μετάβαση από την απλούστερη σχέση στην ουσία της κοινωνίας: είδη αλληλεπίδρασης, διαμεσολαβημένη επενέργεια - μετασχηματισμός της φύσης.

• Μετάβαση από το πρώτο σύστημα σήμανσης στο δεύτερο μέσω της υπέρβασης του είναι - ως - έχει.

• Είναι -εν-εαυτώ, είναι - δι - ημάς και είναι - δι - εαυτόν.

γ) Η ουσία της κοινωνίας:

Ι. Εργασία και παραγωγή ως διαδικασία διαμεσολαβημένης και αντικειμενοποιημένης ανταλλαγής ύλης μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Εμπράγματο και προσωπικό στοιχείο της εργασιακής επενέργειας του ανθρώπου στη φύση (παραγωγικές δυνάμεις). Διάκριση, ανάδειξη, σχεδιοποίηση,(λειτουργικός και μορφολογικός)μετασχηματισμός-βελτιστοποίηση κοινωνικά χρήσιμων πτυχών των φυσικών διαδικασιών. Μίμηση-προσομοίωση και χρήση διαδικασιών της φύσης και του ανθρώπου. Ανθρωπομορφοποίηση και αποανθρωπομορφοποίηση.

• Επανάληψη και ανάπτυξη. Τυποποίηση και αναπαραγωγή. Η εργασία ως μέσο (για την ικανοποίηση δεδομένων αναγκών ) ή ως αυτοσκοπός (ανανεούμενη, αναπτυσσόμενη εργασία χάριν της τελειοποίησης και ανάπτυξης των δημιουργικών ικανοτήτων του ανθρώπου ).

• Η εργασία ως δημιουργία και κατά τους νόμους του ωραίου. Τεχνολογική και αισθητική αρτιότητα.

• Συμβολική διάσταση της δραστηριότητας. Το εργαλείο - μέσο ως φορέας νοήματος.

• Αφηρημένες μορφές της αισθητικής αντανάκλασης της πραγματικότητας: ρυθμός, συμμετρία και αναλογίες.

• Διακοσμητική και αισθητική της εργασίας. Βιομηχανική σχεδίαση.

 

Δομή και λειτουργίες της τεχνολογίας:

1. Διαρθρωμένη (ιεραρχημένη και διατεταγμένη) εργασιακή δραστηριότητα.

2. Ενσάρκωση - αντικειμενοποίηση προγενέστερης (υλικής και πνευματικής εργασίας).Σύνολο τεχνικών διατάξεων, τεχνημάτων.

3. Πλαίσιο σχέσεων μεταξύ ανθρώπων (φάσμα δυνατοτήτων).

4. Προτρέχουσα σύλληψη (γνώση, σκοποθεσία) των μέσων και των τρόπων μετασχηματισμού του αντικειμένου βάσει της διάκρισης των ουσιωδών (αναγκαίων και ικανών) όρων αυτού του μετασχηματισμού (τεχνογνωσία).

5. Πραγμοποιημένη δύναμη της γνώσης.

6. Όργανο επενέργειας στη φύση, όργανο προστασίας από τη φύση και όργανο προστασίας της φύσης.

Η τεχνολογική συνιστώσα των βασικών κλάδων της παραγωγής:

1. της παραγωγής αγαθών προς κατανάλωση

2. της παραγωγής μέσων και αντικειμένων της εργασίας

3. της παραγωγής του υποκειμένου της εργασίας (κατάρτιση, εκπαίδευση, καλλιέργεια γνώσεων και δεξιοτήτων κλπ.)

ΙΙ. Η θέση και ο ρόλος της τεχνολογίας στις σχέσεις παραγωγής. Εργασιακές σχέσεις και κοινωνικός καταμερισμός εργασίας.

δ) Το φαινόμενο και η πραγματικότητα της κοινωνίας.

Δημογραφική δομή, κοινωνικο - ταξική κινητικότητα, οικογένεια, τρόπος ζωής.

Η κοινωνική συνείδηση και οι μορφές της:

• συν-ειδέναι (γνώση, επιστήμη, τεχνοεπιστήμη). Η δημιουργική - ευρετική δύναμη της φαντασίας.

• συν-ειδέναι (ηθική, πολιτική, δίκαιο, αισθητική, θρησκεία, φιλοσοφία).

ε)Το εποικοδόμημα της κοινωνίας ως οργάνωση (θεσμικότητα) και υλικά μέσα επενέργειας στην κοινωνική βάση. Η τεχνολογική συνιστώσα των θεσμικοτήτων. Η προσωπικότητα ως διάθλαση του κοινωνικού - πολιτισμικού στο ζωντανό άτομο.. Ο ρόλος της αναπτυσσόμενης τεχνολογίας και της σχέσης προς την εργασία στην ιστορική ανάδειξη της ανθρώπινης ατομικότητας. Τυπολογία προσωπικοτήτων.

 

Γ. Η ιδιοτυπία του αισθητικού.

Αντικειμενικοί προσδιορισμοί του αισθητικού. Αρμονία, δυσαρμονία, ρυθμός, μέτρο.

Το πρόβλημα της «χρυσής τομής»: σημείο τομής δομών – μορφών της φύσης, της κοινωνίας, της τεχνικής, της τέχνης και της ανθρώπινης πρόσληψης.

Το αισθητικό ως:

• δραστηριότητα - πτυχή κάθε δραστηριότητας

• μορφή κοινωνικής συνείδησης

• ανάγκες, βιώματα, αισθήματα, συναισθήματα.

• σκέψεις, κρίσεις, εκτιμήσεις. Η παραστατική νόηση.

• «γούστο»

• ιδεώδες.

Βασικές αισθητικές κατηγορίες: ωραίο, υψηλό, τραγικό, κωμικό. Η κάθαρση ως καθολική αισθητική κατηγορία.

Η ιδιοτυπία της τέχνης. Επίπεδα καλλιτεχνικής απεικόνισης. Μορφές γενίκευσης στην τέχνη.

Η συγκεκριμένη καθολικότητα του «τυπικού» στο καλλιτεχνικό απείκασμα - παράσταση.

• Συναισθηματικό και ορθολογικό στην καλλιτεχνική δημιουργία.

• Το χάρισμα η «τάλαντον»...

Το έργο τέχνης ως ιδιότυπο αισθητικό αντικείμενο και ως ολότητα.

Το πρόβλημα της σχέσης μορφής-περιεχομένου στην τέχνη.

• αντικείμενο και σκοπός της τέχνης.

• το καλλιτεχνικό περιεχόμενο (καλλιτεχνική ιδέα, ολότητα του αισθητικού απεικάσματος, νόημα).

• υλικό και γλώσσα της τέχνης.

• κοινωνικό νόημα. Η γλώσσα της τέχνης ως σύστημα.

• ενότητα - αλληλεπίδραση μορφής - περιεχομένου.

Η μέθοδος το ύφος, η τεχνοτροπία. Παραστατικός, συμβολικός χαρακτήρας της αισθητικής πρόσληψης και η πολυσημία του έργου τέχνης.

 

Κοινωνικές λειτουργίες της τέχνης:

• γνωστική (πρακτική-πνευματική προσοικείωση του κόσμου)

• επικοινωνιακή (το βίωμα και η αισθητική εμπειρία ως καθολικά προσπελάσιμα).

• διαπαιδαγωγητική

• χειραφετική

• ψυχ - αγωγική

Πρωτοπορία και κοινωνικό ιδεώδες.

 

 

Δ. Η τέχνη και η τεχνολογία στη διαδικασία της ιστορικής ανάπτυξης της ανθρώπινης κοινωνίας.

 

Ο ρόλος της τεχνολογικής εξέλιξης στην εμφάνιση, διαμόρφωση και ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Η τεχνολογική εξέλιξη ως συνιστώσα της περιοδολόγησης της ιστορίας του ανθρώπου.

 

1. Η αρχή (προϋποθέσεις) της διαδικασίας της ιστορικής ανάπτυξης. Η πρωταρχική εμφάνιση της κοινωνίας. Άγρα, μηχανική επεξεργασία λίθινων εργαλείων. Εξάντληση των δυνατοτήτων τελειοποίησης της χειρωνακτικής - μηχανικής επεξεργασίας του λίθου (μετάβαση στη νεολιθική εποχή) και των δυνατοτήτων άγρας. Μετάβαση σε γεωργία - κτηνοτροφία (πρώιμη βαθμίδα της παράγουσας οικονομίας). Γένος - γενετήσιοι δεσμοί. Κοινότητα του γένους.

Προϋποθέσεις της αισθητικής αντανάκλασης. Μαγεία και μίμηση. Τελετουργίες και σπηλαιογραφίες.

 

2. Η διαμόρφωση της ανθρώπινης κοινωνίας - πολιτισμού.

 

α) Αρχική περίοδος: ο δουλοκτητικός κοινωνικο - οικονομικός σχηματισμός. Έναρξη παραγωγής υπερπροϊόντος - πάλη των «κοινωνικών ζώων» (τάξεις κοινωνικές - τάξεις κατεστημένες). Ο διττός χαρακτήρας του δούλου. Ιδιωτική ιδιοκτησία συνυφασμένη με τους φυσικής προελεύσεως δεσμούς. Γεωργία - κτηνοτροφία. Η χρήση του μετάλλου. Εφευρέσεις με ή χωρίς κοινωνική ζήτηση. Η έναρξη της διάλυσης των δεσμών της κοινότητας. Η εμφάνιση και το βίωμα της αλλοτρίωσης. Αισθητικές ανάγκες και θρησκευτικό βίωμα. Το ιδεώδες της καλοκαγαθίας.

β) Δεύτερη περίοδος: ανάπτυξη της μεγάλης ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε αναντίστοιχη εαυτής βάση (γαιοκτησία). Ο φεουδαρχικός κοινωνικο - οικονομικός σχηματισμός. Δουλοπαροικία. Σύμπτωση κοινωνικών και κατεστημένων τάξεων. Ανάπτυξη της χειροτεχνίας. Γενικευμένη χρήση σιδηρών εργαλείων. Η υπαγωγή των μορφών του συνειδέναι στη θρησκεία. Η τέχνη ως θεραπαινίς της θρησκείας.

γ) Ολοκλήρωση της διαμόρφωσης της ανθρώπινης κοινωνίας: ο κεφαλαιοκρατικός κοινωνικο - οικονομικός σχηματισμός Απλή συνεργασία, μανουφακτούρα, μηχανοποιημένη παραγωγή, αυτοματοποίηση, πληροφοριακό - τεχνολογικό συγκρότημα. Η επιστήμη καθίσταται άμεση παραγωγική δύναμη. Επιστημονικοποίηση της τεχνικής και τεχνολογικοποίηση της επιστήμης. Αλλοτρίωση. Μονοδιάστατη κατακερματισμένη και καθολική εργασία. Εμπορευματοποίηση της επιστημονικο - τεχνικής δραστηριότητας. Υπαγωγή της τεχνολογίας στην κερδοφορία. Ιδιοκτησιακό καθεστώς, ευρεσιτεχνίες, άδειες παραγωγής και πνευματικά δικαιώματα. Ραγδαία ανάπτυξη και φραγμοί στις παραγωγικές δυνάμεις. Ανταγωνιστικότητα και μεγιστοποίηση της ανισομέρειας της ανάπτυξης. Διάκριση και διάσταση των σφαιρών της κοινωνικής ζωής.

Εμπορευματοποίηση της τέχνης. Αισθητικοποίηση του καταναλωτισμού. Η αισθητική υποκειμενικότητα στο απόγειό της. Αποξένωση - και επάνοδος στο υποκείμενο. Από το άτομο - ιδιώτη στην αυτοσυνειδησία του ανθρώπινου γένους.

Αυτοκαταστροφικές και δημιουργικές - επαναστατικές τάσεις.

 

3. Η ωριμότητα της ανθρώπινης κοινωνίας: ενοποιημένη αταξική ανθρωπότητα και ολόπλευρη ανάπτυξη του πολιτισμού. Ώριμη αυτοματοποίηση, παραγωγή αυτομάτων από αυτόματα, ριζική αλλαγή του χαρακτήρα της εργασίας. Υπέρβαση του εξανδραποδιστικού - υποδουλωτικού καταμερισμού της εργασίας. Από τη διοίκηση ανθρώπων - στη διοίκηση εμπράγματων διαδικασιών. Εξάλειψη των χειραγωγικών-εξουσιαστικών σχέσεων κυριαρχίας και υποταγής.

Η εργασία ως φυσική και διανοητική παιδεία (culture) ολόπλευρα αναπτυσσόμενων προσωπικοτήτων. Η υπέρβαση - «άρση» της τέχνης ως στοιχείου του υποδουλωτικού καταμερισμού της εργασίας.

 

Δ. Γνωσιολογικά, μεθοδολογικά και λογικά ζητήματα.

1. Ο ρόλος της τεχνολογικής διαμεσολάβησης στην ανθρωποκοινωνιογένεση:

• διάκριση της πηγής του ερεθίσματος από το ερέθισμα και από τον άνθρωπο-δέκτη.

• διάκριση του αντικειμένου από το υποκείμενο και του τελευταίου από τον περίγυρό του.

• δημιουργία του δεύτερου συστήματος σήμανσης (σημεία-σύμβολα).

• διάκριση των ουσιωδών (αναγκαίων και ικανών) για το μετασχηματισμό του εξωτερικού αντικειμένου πλευρών (γνώση, σκοποθεσία).

• κοινοποίηση των προαναφερθέντων (επικοινωνία).

• αυτοσυνείδηση, αυτογνωσία, αυτορύθμιση, αυτοέλεγχος.

 

2. Τεχνολογία και μεθοδολογία. Εμπράγματη και νοητική διαμεσολάβηση. Τα μέσα και οι τρόποι της εμπράγματης (πρακτικής) και της νοητικής δραστηριότητας (γνωστικής διαδικασίας).

3. Η γνωστική λειτουργία της τέχνης. Τέχνη και αντανάκλαση. Το πρόβλημα της αναπαραστατικότητας.

4. Από τη χειροτεχνική μαθητεία δεξιοτήτων στις ορθολογικές γενικεύσεις - συνόψεις. Σύνδεση με φυσιογνωσία και μαθηματικά: τεχνικές επιστήμες-πολυτεχνική εκπαίδευση. Αναλυτική ακρίβεια και υπολογισμός, ποσοτική-δομική προσέγγιση. Το βασίλειο της «διάνοιας» και η ταύτιση τεχνικής-χειραγώγησης.

5. Το πρόβλημα της πολυειδίκευσης. Ακρότητες τύπων ειδικών: «τα πάντα επί του τίποτε» και «τίποτε επί του παντός».

6. Συστημική τεχνολογία .Συνθετική διεπιστημονική προσέγγιση πολύπλευρων και αντιφατικών διαδικασιών. Μετάβαση στο «λόγο». Στοιχεία της συνθετικής επιστήμης-παιδείας του μέλλοντος.

7. Σχέσεις επιστήμης-τεχνολογίας-πρακτικής. Επιστημονικές και τεχνολογικές επαναστάσεις. Καινοτομίες και νεωτερισμοί.

8. Το πρόβλημα της ταύτισης - διάστασης αντικειμενικών φυσικών νόμων και τεχνολογικής χρήσης τους.

9. Φιλοσοφική και μεθοδολογική προσέγγιση της πληροφορικής. Πληροφορία και διοίκηση-διαχείριση. Η οπτική της κυβερνητικής. Οι ιδιότητες της πληροφορίας. Εννοιολογήσεις στα πλαίσια της κυβερνητικής. Πληροφορία-αντανάκλαση-γνώση. Πληροφορία και φιλοσοφικές κατηγορίες. Η προέλευση της διοίκησης και η πληροφορία. Πορίσματα - προοπτικές.

 

Ε. Ανάδειξη επίκαιρων κοινωνικο-φιλοσοφικών ζητημάτων.

1. Κίνηση, εξέλιξη, μεγέθυνση, ανάπτυξη, πρόοδος και οπισθοδρόμηση. Κριτήρια. Ο ρόλος και η θέση της τέχνης και της τεχνολογίας στην κοινωνική πρόοδο. Κοινωνικο-οικονομική ανάπτυξη και καλλιτεχνική δημιουργία. Ο μη γραμμικός χαρακτήρας του κοινωνικο – ιστορικού προσδιορισμού της τέχνης.

2. Ιστορικό και λογικό, συγχρονία και διαχρονία. Συνέχεια και ασυνέχεια στην ιστορία του πολιτισμού. «Νεοτερικότητα» και «εκσυγχρονισμός» (θεωρίες, κριτική).

3. Καθολικό, γενικό και ειδικό (ιδιαιτερότητα) στην ιστορία του πολιτισμού. Αιτιότητα, αιτιοκρατία, νομοτέλεια. Ελευθερία και αναγκαιότητα. Τεχνολογικός ντετερμινισμός-φετιχισμός της τεχνολογίας.

4. Εργαλεία - μηχανισμοί - μηχανές - συστήματα μηχανών - αυτοματισμοί - βαθμίδες αυτοματοποίησης.

5. Περί του «μηχανισμού» κοινωνικού προσδιορισμού της εκπόνησης, υιοθέτησης, εδραίωσης, ανάπτυξης και διάδοσης του εκάστοτε ιστορικά συγκεκριμένου τύπου («μοντέλου») τεχνολογίας. Οι έννοιες : κοινωνική ανάγκη και φερέγγυος ζήτηση. Ο διαμεσολαβημένος, περίπλοκος, και ανισομερής χαρακτήρας εκδήλωσης των κοινωνικών αναγκών στο στάδιο της ολοκλήρωσης της διαμόρφωσης της ανθρώπινης κοινωνίας.

6. Κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης της παραγωγικής σχέσης του ανθρώπου προς τη φύση (και της τεχνολογικής πλευράς αυτής της σχέσης):

(α) η διαφορά μεταξύ ποσότητας και ποιότητας προϊόντων της παραγωγής και μέτρου των βιολογικά οροθετημένων αναγκών (σε συνθήκες ελλειμματικής παραγωγής, σπανιότητας και ανεπάρκειας).

(β) η ικανοποίηση της ανάγκης για εργασία - η αντίφαση μεταξύ ανάγκης για εργασία και κεκτημένου επιπέδου (και χαρακτήρα) των δυνατοτήτων ικανοποίησης της εν λόγω ανάγκης (σε συνθήκες παραγωγής που διασφαλίζουν αφθονία προϊόντων για την ικανοποίηση του μέτρου των βιολογικά οροθετημένων αναγκών).

7. Το εκάστοτε κεκτημένο επίπεδο παραγωγικής σχέσης προς τη φύση (και η τεχνολογική συνιστώσα του) ως φάσμα δυνατοτήτων. Ο καθοριστικός ρόλος των σχέσεων παραγωγής ως προς τον εκάστοτε ιστορικά συγκεκριμένο τρόπο και το βαθμό υλοποίησης των διαθέσιμων δυνατοτήτων μεταβολής που εμπεριέχει το εν λόγω φάσμα δυνατοτήτων. Το ανέφικτο υπέρβασης αυτού του φάσματος.

8. Παρελκυστικές αυταπάτες, μονομέρειες, απολυτοποιήσεις φαινομενικοτήτων και ιδεολογήματα:

(α) ο αντικειμενισμός της τεχνοκρατίας και του οικονομισμού -- συγκάλυψη της ταξικής υφής και γραμμική-εξελικτική αντίληψη περί δήθεν μεταφυσικά αυθύπαρκτης, αυτοπροσδιοριζόμενης και αδήριτα απαρέγκλιτης πορείας του τρόπου παραγωγής και της τεχνολογίας του.

(β) ο βουλησιαρχικός υποκειμενισμός και η μέχρι αυθαιρεσίας απολυτοποίηση της ευχέρειας επιλογής από το υποκείμενο κατά το δοκούν τρόπου παραγωγής και τεχνολογικού μοντέλου σε δύο εκδοχές: της «φωτισμένης» εκσυγχρονιστικής ελίτ και της «ριζοσπαστικής» υπερεπαναστατικής πρωτοπορίας. Στην πρώτη εκδοχή η βουλησιαρχία αυτοπροβάλλεται ως υπερταξική-απολίτικη και μεταρρυθμιστική, ενώ στη δεύτερη ως αποκλειστικά ταξική και υπερπολιτικοποιημένη.

9. Ο ρόλος της τεχνολογίας στον υλικό και πνευματικό πολιτισμό. Ταξικός χαρακτήρας του πολιτισμού. Δύο πολιτισμοί στην ταξική κοινωνία. Το φαινόμενο της αλλοτρίωσης στη σύγχρονη κοινωνία.

10. Κεφάλαιο - εμπορευματικές και χρηματικές σχέσεις: η μη παραγωγική συνάφεια της τεχνολογικά και παραγωγικά κατακερματισμένης κοινωνίας.

11. Θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογικής ανάπτυξης στη ζωή της κοινωνίας και του ανθρώπου. Η επιστημονικο - τεχνική επανάσταση και ο άνθρωπος. Είναι η τεχνολογική ανάπτυξη «ευλογία» ή «κατάρα».

12. Η κλιμάκωση των τεχνολογικών διαμεσολαβήσεων ως παράγων της εντατικοποίησης της ψυχικής δραστηριότητας. Τεχνολογία και ιστορικές μεταβολές της χρονικότητας και των ρυθμών της ζωής.

13.Η κεφαλαιοκρατική χρήση των τεχνολογιών και η ανεργία ως καταστροφή της κύριας παραγωγικής δύναμης.

14.Ο φετιχισμός της επιστήμης και της τεχνολογίας: τεχνοφοβία - τεχνοκρατία, αντιεπιστημονισμός - επιστημονισμός. Τεχνοκρατικές ουτοπίες και οπισθοδρομικός ρομαντισμός.

17.Ο παραγωγικός και παιδαγωγικός - πολιτισμικός ρόλος της εκπαίδευσης - παιδείας στη σύγχρονη κοινωνία. Η θέση και ο ρόλος της παιδείας: ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας ή χειραγωγικές τεχνικές; Η παιδεία ως παραγωγή και αναπαραγωγή του υποκειμένου της εργασίας, ως παραγωγή - πιστοποίηση γνώσεων, ως κατανομέας θέσεων και ρόλων στο πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων δια των επαγγελμάτων και ως συνιστώσα διαμόρφωσης του κοινωνικού συνειδέναι. Η παιδεία ως θεσμικότητα.

18. Η αισθητική - καλλιτεχνική συνιστώσα της αγωγής. Ψυχ – αγωγία και διασκέδαση.

19.Μέσα μαζικής ενημέρωσης ή χειραγώγησης. Ελεύθερος χρόνος ή εξωεργασιακή επεξεργασία συνειδητού και ασυνείδητου; Διαδίκτυα, τηλεματική και πολυμέσα στην υλική και πνευματική παραγωγή. Επικοινωνιακός υπερπληθωρισμός και ελλείμματα. Η προσωποποιός και αποπροσωποποιός διαμεσολάβηση της κοινωνικο - ψυχολογικής επικοινωνίας στη δομή της μαζικής επικοινωνίας και της διαδικτύωσης. Επικοινωνιακό πεδίο: εντάξεις και αποκλεισμοί.

20. Η βιομηχανία θεάματος - ακροάματος. Τα προβλήματα της «μαζικής τέχνης». Τέχνη, μαζική παραγωγή και μαζική κατανάλωση. Τέχνη και καταναλωτισμός. Τέχνη, τεχνική και διαφήμιση. Το «κιτς». Κυνήγι του εφήμερου, επίφαση νεωτερισμού, εντυπωσιασμός, κραυγαλέα εκκεντρικότητα και υπαρξιακή αγωνία του δημιουργού με «ημερομηνία λήξης». Μόδα, μοντέρνο και μετα-μοντέρνο. Η διαχρονική αισθητική λειτουργία του κλασσικού στην αυθεντική τέχνη.

21. Η αντιφατικότητα της «παγκοσμιοποίησης». Τεχνολογικές, οικονομικές, κοινωνικές, (γαιο-) πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις. Κοινωνίες της διακινδύνευσης. Χωροταξικές και δημογραφικές διαστάσεις της ανισομέρειας.

22. Ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός. Λαϊκό και ταξικό στην τέχνη. Εθνικό και διεθνικό την τέχνη και τεχνολογία. Περί «πολυπολιτισμικότητας».

23.Βία και συναίνεση, πόλεμος και ειρήνη. Η αισθητικοποίηση της βίας. Η βία ως θέαμα. Ο ρόλος και η θέση της τεχνολογίας. Στρατιωτικοποίηση επιστήμης - τεχνολογίας..

24. Υπαρξιακό κενό και αναζήτηση έντονων και εξεζητημένων συγκινήσεων.

25.Φύση και κοινωνία. Το πρόβλημα του φυσικού κάλους. Η ληστρική σχέση προς τη φύση ως συνεπακόλουθο της εκμεταλλευτικής χρησιμοθηρίας μέσω χειραγωγικών τεχνικών. Το φάσμα της οικολογικής αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας. Αστυφιλία και μεγαλουπόλεις. Οι διαστημικές προοπτικές της ανθρωπότητας.

26.Τέχνη και τεχνολογία. Καλλιτεχνική και επιστημονικο - τεχνική δημιουργικότητα. Σχέση χρηστικής λειτουργικότητας και αισθητικής αρτιότητας. Η βιομηχανική σχεδίαση. Σχέση τεχνολογικής και αισθητικής αρτιότητας.

27. Μαζικός πολιτισμός και ελιτισμός. Η επιστημονικο-τεχνική επανάσταση και η τέχνη.

28. Ο φετιχισμός της τέχνης, του καλλιτέχνη και της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η «τέχνη για την τέχνη». Η τέχνη ως αντίδοτο και ως άλλοθι για τις αλλοτριωτικές επιπτώσεις της εκμεταλλευτικής τεχνοκρατικής χρησιμοθηρίας.

29.Απόψεις περί τέχνης και αισθητικής. εγελιανισμός, μαρξισμός, φιλοσοφία της ζωής, νεοθωμισμός, ενορατισμός, νεοθετικισμός, φροϋδισμός, υπαρξισμός, φαινομενολογία, μοντέρνο και μεταμοντέρνο.

30. Το ανυπόστατο της μεταφυσικής αντιδιαστολής «απολλώνιου» και «διονυσιακού», λογικού και βιωματικού...τεχνολογίας και τέχνης.

 

 

Το ανωτέρω μάθημα επιλογής συνδυάζει αίτια φθοράς δομικών υλικών, εξέταση της συμβατότητας μεταξύ των δομικών υλικών καθώς και τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων φθοράς μνημείων και κτιρίων σε σχέση με εξω- και ενδογενείς παράγοντες.

Σκοπός του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές πρώτιστα τις έννοιες συμβατότητα των δομικών υλικών και ανθεκτικότητα στις περιβαλλοντικές συνθήκες, ώστε να είναι σε θέση να κατευθύνουν μελλοντικά τόσο επεμβάσεις συντήρησης και αποκατάστασης μνημείων, όσο και να αποφύγουν φθορές και διαβρώσεις σε σύγχρονες κατασκευές, που βασικά οφείλονται σε αστοχίες στην επιλογή υλικών. Επίσης, δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη χρήση οικολογικών υλικών, όπως π.χ. ασβεστοκονιαμάτων και αναλύεται η συνεισφορά τους στην αειφορία και μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κατασκευών.

Οι φοιτητές μπορούν να εμβαθύνουν στα δομικά υλικά ενός κτιρίου/συνόλου που μελετούν στο μάθημα «Επεμβάσεις σε Υφιστάμενα Κελύφη» και να παρουσιάσουν τις φθορές των δομικών υλικών σε συσχέτιση με τα αίτια καθώς και τις προτάσεις συντήρησης.

Το μάθημα περιλαμβάνει προφορική εξέταση (30%), εργασία με εργαστήριο (50% και 20%, αντίστοιχα).  Η εργασία μπορεί να αναφέρεται και στο θέμα που έχετε επιλέξει σε συναφή μαθήματα, όπου θα καταγράψετε τις φθορές δομικών υλικών και θα προτείνετε τρόπους αντιμετώπισής τους. Διαφορετικά επιλέγετε κάποιο άλλο κτίριο για καταγραφή φθορών και τρόπους αντιμετώπισης ή κάνετε κάποια βιβλιογραφική μελέτη. Η εργασία μπορεί να γίνει μεμονωμένα ή σε ομάδες.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Η επιστήμη ως: νοητική πρόσκτηση της πραγματικότητας και κοινωνικό πολιτισμικό φαινόμενο. Η θέση και ο ρόλος της επιστήμης στη διάρθρωση και ανάπτυξη της κοινωνίας. Ζητήματα θεωρίας της γνώσης, λογικής και μεθοδολογίας στην επιστημονική έρευνα. Οι επιστήμες στην ιστορία. Διαφοροποίηση, ολοκλήρωση των επιστημών και διεπιστημονικότητα. Νεωτερισμοί και παραδόσεις, νόμοι που διέπουν την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το υποκείμενο της επιστημονικής δραστηριότητας. Θεωρίες, κατευθύνσεις, τάσεις και προσεγγίσεις στη φιλοσοφία της επιστήμης.

 

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Εισαγωγικές επισημάνσεις – αφετηριακές έννοιες.

ΜΕΡΟΣ I. Η έρευνα και η τεχνολογία στη διάρθρωση της κοινωνίας.

Α. Αναγκαίοι όροι για την προσανατολιστική δραστηριότητα στην απλούστατη σχέση της κοινωνίας ως διαδικασία.

Β. Αναγκαίοι και ικανοί όροι για τη μετατροπή της προσανατολιστικής δραστηριότητας σε ερευνητική-κατασκευαστική: Η μετάβαση από την απλούστατη σχέση στην ουσία της κοινωνίας ως μετάβαση από την αδιαμεσολάβητη στη λειτουργικά και μορφολογικά διαμεσολαβημένη επενέργεια στη φύση.

Γ. Η ερευνητική και τεχνολογική δραστηριότητα ως συνιστώσα της ουσίας της κοινωνίας.

Γ.1. Η ερευνητική και τεχνολογική δραστηριότητα ως συνιστώσα της εργασίας και των παραγωγικών δυνάμεων. Εμπράγματος και προσωπικός παράγων στην εργασία. Η δομή, οι λειτουργίες της τεχνικής και ο χαρακτήρας της εργασίας. Επαναλαμβανόμενη και ανανεούμενη-αναπτυσσόμενη εργασία. Όροι, όρια και επίπεδα δημιουργικότητας. Σκοποθεσία και προπαρασκευή του υποκειμένου. Καταμερισμός και κίνητρα της εργασίας. Εργασιακή-μετασχηματιστική δραστηριότητα και μεταβολές στον ψυχισμό του ανθρώπου.

Γ.2. Έρευνα, τεχνολογία και σχέσεις παραγωγής (εργασιακές σχέσεις). Η ερευνητική και σχεδιοποιός-τεχνολογική δραστηριότητα στο πλαίσιο των ουσιωδών δομικών όρων ενότητας και πάλης των ανθρώπων.

Γ.3. Αναφορά σε ορισμένες συγχύσεις περί της σχέσης τεχνικής, τεχνολογίας και σχέσεων παραγωγής.

Δ. Η ερευνητική δραστηριότητα και τα αποτελέσματά της ως φαινόμενο της ανθρώπινης κοινωνίας.

Δ.1. Το κοινωνικό ως φαινόμενο. Υποκείμενο, συνείδηση και κοινωνική μεταβολή.

Δ. 2. Ο διττός χαρακτήρας και οι μορφές της συνείδησης. Γνωστική Διαδικασία, Γνώση και Επιστήμη. Αλήθεια και πλάνη. Διανόηση και επιστημονική κοινότητα. Ο διττός χαρακτήρας και οι μορφές της συνείδησης. Το αντικείμενο ως επιστητό. Είδη και επίπεδα του επιστητού ως γνωστικά αντικείμενα των επιστημών, ταξινόμηση των επιστημών. Βασική, θεμελιώδης, εφαρμοσμένη, τεχνολογική έρευνα και έρευνα παραγωγικών εφαρμογών της τεχνολογίας. 

Δ.3. Ερευνητική-τεχνολογική δραστηριότητα και μορφές κοινωνικής συνείδησης. Πράττειν μετά λόγου γνώσεως. Επιστήμη και ηθική. Πολιτική και επιστήμη. Δίκαιο και επιστήμη.

Αισθάνεσθαι και ερευνητική-τεχνολογική δραστηριότητα. Η δημιουργική δύναμη της φαντασίας. Τέχνη και έρευνα-τεχνολογία. Επιστήμη και αισθητική μορφή της συνείδησης. Η θρησκεία ως παράγωγη της αισθητικής και ιστορικά περιορισμένη μορφή κοινωνικής συνείδησης. Συνοπτική αναφορά στις γνωσιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές πηγές της θρησκείας. Θρησκευτικός αγνωστικισμός, δογματισμός, σκεπτικισμός, ανορθολογισμός και επιστήμη. Για την ιστορικότητα και την πρακτική λειτουργικότητα των θρησκευτικών προτύπων. Αλλοτρίωση, θρησκευτικό βίωμα και θρησκευτική ανάγκη. Η θρησκεία ως ιδιότυπη έκφανση πολιτιστικών καθόλου. Νοηματοδότηση του ανόητου και ουτοπικός αρνητισμός. Επιστήμη, θρησκεία και παιδεία. Επιστημονικές γνώσεις και πίστη.

Επιστημονική φιλοσοφία και φιλοσοφία της επιστήμης.

Ε. Η ερευνητική δραστηριότητα ως πραγματικότητα της ανθρώπινης κοινωνίας. Έρευνα και εποικοδόμημα.

E.1. Η θέση και ο ρόλος  της έρευνας στο εποικοδόμημα: τεχνικά και οργανωτικά μέσα αντεπίδρασης στη βάση της κοινωνίας.

E.2. Προσωπικότητα και επιστήμη.

ΜΕΡΟΣ II. Αιτιότητα, αιτιοκρατία, νόμος και νομοτέλεια.

            Α. Αιτιότητα, αιτιοκρατία και νόμος. Είδη νόμων.

            Β. Η κοινωνική νομοτέλεια ως φάσμα δυνατοτήτων.

            Γ. Σύντομη ιστορικο-φιλοσοφική αναδρομή στις περί αιτιοκρατίας και νομοτέλειας αντιλήψεις.

ΜΕΡΟΣ ΙII. Ζητήματα θεωρίας της γνώσης, λογικής και μεθοδολογίας της έρευνας.

Α. Γνωσιακή συγκυρία και ανάπτυξη της επιστήμης.

Η γνωσιακή συγκυρία. Κριτήρια προσδιορισμού.

Η κρισιακή γνωσιακή συγκυρία και οι επιστημονικές επαναστάσεις.

Επιστημονικές επαναστάσεις και θεμέλια της επιστήμης.

Β. Τα μέσα και οι τρόποι της έρευνας. Μέθοδος και μεθοδολογία. Η μεθοδολογία του οργανικού όλου.

Μέθοδος και Μεθοδολογία.

Εμπειρικό και θεωρητικό.

Διάνοια και Λόγος ως βαθμίδες του νοείν στη γνωστική διαδικασία. Η ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο.

Ιστορικό και Λογικό.

Διαλεκτική λογική και μεθοδολογία του Οργανικού Όλου.

Κίνδυνοι που συνδέονται με εκδοχές του αναγωγισμού.

Γ. Ποιοτικές και ποσοτικές προσεγγίσεις στην έρευνα.

Ποιότητα, ποσότητα και μέτρο. Ο νόμος της μετατροπής των ποσοτικών αλλαγών σε ποιοτικές.

Ποιοτικοί και ποσοτικοί προσδιορισμοί.

Περί των όρων και των ορίων χρήσης ποσοτικών μεθόδων και μαθηματικοποίησης της επιστήμης.

Ποσότητα εναντίον ποιότητας; Ορθολογισμός εναντίον βιώματος; Σκέψη εναντίον παρόρμησης; Ποιείν εναντίον αισθάνεσθαι;

ΜΕΡΟΣ IV. Η έρευνα και η τεχνολογία στην ιστορία της κοινωνίας.

Α. Ψήγματα ερευνητικής και τεχνολογικής δραστηριότητας στην αρχή (προϋποθέσεις) της διαδικασίας της ιστορικής ανάπτυξης της κοινωνίας και στην πρωταρχική εμφάνιση της κοινωνίας.

Β. Η ερευνητική και τεχνολογική δραστηριότητα στη διαμόρφωση της ανθρώπινης κοινωνίας.

Β. 1. Αρχική περίοδος: ο δουλοκτητικός κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός.

Β. 2. Δεύτερη περίοδος: ανάπτυξη της μεγάλης ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε αναντίστοιχη εαυτής βάση (γαιοκτησία – ιδιοκτησία επί ενός φυσικής προέλευσης μέσου παραγωγής).

Β. 3. Η ερευνητική και τεχνολογική δραστηριότητα στην ολοκλήρωση της διαμόρφωσης της ανθρώπινης κοινωνίας επί κεφαλαιοκρατίας.

α) Γενικές επισημάνσεις.

            β) Τεχνολογικός και κοινωνικός τρόπος παραγωγής επί κεφαλαιοκρατίας.

            γ) Ο καθολικός χαρακτήρας της ερευνητικής δραστηριότητας και οι αντιφάσεις του καταμερισμού της εργασίας επί κεφαλαιοκρατίας.

            δ) Απαξίωση της βασικής έρευνας και της φιλοσοφίας.

            ε) Επιστήμη, εκπαίδευση και αγορά επί κεφαλαιοκρατίας.

            στ) Εκτατική, εντατική ανάπτυξη της κεφαλαιοκρατίας και στάδια της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης. Ιμπεριαλιστική «παγκοσμιοποίηση», και «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο».

ζ) 3ο στάδιο της επιστημονικοτεχνικής επανάστασης ή επέλαση της «4ης βιομηχανικής επανάστασης»: αντιφάσεις, συρράξεις και ιδεολογήματα.

            η) Αγοραία αναμόρφωση θεσμών και ηθών. Έρευνα και επιχειρηματικότητα.

            θ) Περί του δια της πληροφορικοποίησης εκφυλισμού της έρευνας επί κεφαλαιοκρατίας.

ι) Δημόσιο και ιδιωτικό: πεδίο διεκδικήσεων και χειραγωγήσεων. Το πανεπιστήμιο ως πεδίο έρευνας, συνειδητοποίησης και αγώνα.          

κ) Υπάρχει διέξοδος;

Γ. Η ολόπλευρη ανάπτυξη της ερευνητικής και τεχνολογικής δραστηριότητας στην ωριμότητα της ανθρώπινης κοινωνίας ως στοιχείο της αναγκαιότητας επιστημονικής σχεδιοποίησης για τη ριζική αλλαγή του τύπου ανάπτυξης της κοινωνίας. Ενοποιημένη ανθρωπότητα και ολόπλευρη ανάπτυξη του πολιτισμού.

ΜΕΡΟΣ V. Σύντομη αναφορά σε θεωρίες, κατευθύνσεις, τάσεις και προσεγγίσεις στη φιλοσοφία και μεθοδολογία της επιστήμης και της τεχνολογίας.

1. Σύντομη αναφορά στην ιστορική πορεία μεθόδου και μεθοδολογίας.
2. Ο Χέγκελ και το γίγνεσθαι της επιστημονικής σκέψης.
3. Η μεθοδολογία του λογικού θετικισμού.
4. Αναφορά στη μεθοδολογία του Τ. Kuhn.
5. Για την εξελικτική επιστημολογία του Κ. Popper.
6. Για τη μεθοδολογία των προγραμμάτων επιστημονικής έρευνας του I. Lakatos.
7. Ο «μεθοδολογικός αναρχισμός» ως προάγγελος της μεταμοντέρνας διάλυσης της ορθολογικής μεθοδολογίας.
8. Από την κοινωνιολογία της γνώσης και της επιστήμης στον αγοραίο κοινωνιολογισμό. Από την αναγωγή της γνώσης σε αγοραία πληροφορία στη «μεταμοντέρνα» διάλυση του ορθού λόγου και της μεθοδολογίας.
9. Σύντομη αναφορά στη φιλοσοφία της τεχνικής.

            Σύνοψη και συναγωγή γενικότερων πορισμάτων. Για τις νομοτέλειες ανάπτυξης της ερευνητικής και τεχνολογικής δραστηριότητας, για τη θέση και το ρόλο της ανθρώπινης υπόστασης στην πορεία προς το διαστημικό πολιτισμό.